Tuinbouw op weg naar gerecycled en veenvrij oppotten

Aanvankelijk werd alleen het kokosgruis voor de tuinbouw benut, terwijl van de vezels touw werd gemaakt. Maar door de ontwikkeling van innovatieve methoden kan de substraatproducent nu veel meer onderdelen van kokos verwerken.

Om verzekerd te zijn van een constante aanvoer van grondstoffen heeft Van der Knaap productiecapaciteit en partnerschappen opgezet in het buitenland, zoals in Sri Lanka, India, op de Dominicaanse Republiek en de Filipijnen. 'Dit is een vorm van achterwaartse ketenintegratie die de kwaliteit en de continuïteit van de productie waarborgt. En het brengt in die landen werkgelegenheid', zegt Veenstra.

Door de verwerking op locatie uit te voeren, wordt ook het transport efficiënter en goedkoper, vervolgt de directeur. 'Kokosmatten kun je geperst vervoeren. Zo nemen ze veel minder ruimte in dan veen.'

Mechanische droger

Een nieuwe stap is dat kokos mechanisch gaat worden gedroogd op de productlocaties, vult Chris van der Wel aan. Hij is general manager van dochteronderneming Antalya Substrat. 'Nu gebeurt dat nog zongedroogd, maar we willen minder afhankelijk zijn van het klimaat.'

De recycling van gebruikte substraatmatten uit de zachtfruitteelt tot nieuwe organische substraat onder de naam Greensoil is een andere innovatie. Veenstra: 'We hebben samen met een andere partij een collectiesysteem opgezet voor de inzameling van de oude matten en om ze te hygiëniseren en opnieuw te verwerken. Dit is een enorme stap richting circulariteit.'

De gebruikte matten ondergaan een verwerkingsproces, waarna het materiaal een tweede leven krijgt in bijvoorbeeld potgrondmengsels voor onder andere boomkwekerij en perkplanten. 'Kokos verteert langzaam, waardoor het ook na hergebruik nog nuttig is als bodemverbeteraar', legt Van der Wel uit.

De tuinbouwsector heeft zich in 2022 via het convenant Milieu-impact potgrond en substraten verbonden aan het doel om stapsgewijs het gebruik van veen in potgrond terug te dringen. Duurzame alternatieven moeten veen vervangen. Ketenpartijen moeten daarnaast bijdragen aan natuurherstel van veengebieden, stelt het convenant.

35 procent herbruikbaar

Onder geschikte alternatieven vallen kokos, boomschors, houtvezel, compost, geteelde sphagnum en hergebruikt substraat. Voor 2025 geldt de doelstelling dat organisch substraat voor de professionele markt voor 35 procent uit hernieuwbare grondstoffen bestaat. Voor de consumentenmarkt is dat 60 procent. Voor 2030 ligt de lat nog weer een stuk hoger.

De zoektocht naar alternatieven voor veen, naast kokos, gaat daarom ook bij Van der Knaap volop door. 'We passen inmiddels ook schors, compost en houtvezel toe in verschillende samenstellingen en verhoudingen. We voldoen al aan de convenantnormen voor 2030', vertelt Van der Wel. De recycling van substraatmateriaal door het bedrijf draagt bij aan de doelstelling.

Nog niet genoeg alternatieven

Niettemin neemt Van der Knaap ook veengrondstoffen af van gecertificeerde veenderijen en hebben de eigen veenderijen het Responsibly Produced Peat-keurmerk. 'Er zijn nog onvoldoende alternatieven op grote schaal beschikbaar die in eigenschappen gelijkwaardig zijn', motiveert Veenstra. 'De bufferende werking, de pH-waarde, lage vertering en stabiliteit zijn sterke punten van veen als potgrondbestanddeel.'

De rol van de agrarische sector in de wereldwijde vervening is overigens maar beperkt, stelt Veenstra. 'Slechts 3 procent daarvan is voor gebruik in potgrond. De aandacht gaat erg uit naar de CO2-uitstoot door het gebruik van veen, maar vergeet niet dat veen positief uitpakt voor de levensduur van heel veel planten.'

De verduurzaming in de tuinbouw kon al verder zijn als er geen obstakels in de regelgeving waren, merkt Van der Wel op. 'Neem gebruik van organisch substraat in de biologische teelt. In Noord-Amerika is dat onder de noemer 'organic' wel toegestaan. In Europa als 'biologisch' niet. Dat is een gemiste kans. Biologisch voedsel zou dan een veel groter bereik krijgen.'