Bovaer verplicht ingevoerd in Denemarken

Denemarken loopt voorop in de groene transitie, zoals onlangs is gebleken uit onder meer de invoering van een CO2-heffing. Het nieuwe ministerie voor het landbouwhervormingsplan Grøn Trepart coördineert het Deense klimaatbeleid in de hele keten van voedselproducenten. Dit ministerie ziet het gebruik van Bovaer als 'een centraal gereedschap om de druk die landbouw op het klimaat legt te reduceren'.

Vanaf 2025 moeten gangbare melkveehouders met meer dan vijftig koeien de uitstoot van methaangas terugdringen. Dat kan door hun dieren jaarrond meer vet te geven of door ieder jaar tachtig dagen Bovaer in het rantsoen op te nemen.

De gedachte hierachter is dat koeien met Bovaer na tachtig dagen al de verminderde methaanuitstoot hebben bereikt waar ze met vet een heel jaar over doen. In de praktijk wordt het voedingssupplement een onderdeel van de mineralen die boeren al toevoegen aan veevoer.

Als compensatie beuren boeren een voorlopig tijdelijke compensatiemaatregel, afhankelijk van het gewicht van de koe. Voor een doorsnee Jersey komt dit neer op ongeveer 17 euro per jaar, voor grotere rassen is dit zo'n 21 euro per jaar.

Wie niet alleen tachtig dagen maar het hele jaar Bovaer bijvoert en zo extra methaanuitstoot reduceert, komt in aanmerking voor een subsidie van ongeveer 52 tot 64 euro per koe. In de maatregel staat het verplichte voedingssupplement aangeduid met de werkzame stof 3-NOP, maar in de praktijk kan de Deense boer alleen Bovaer gebruiken. De andere optie is dus het bijvoeren van vet.

'Methaangasreductie is in het belang van de hele maatschappij. Daarom vinden we het belangrijk om snel aan de slag te gaan met het gebruik van Bovaer en vet in het voer', zegt Ida Storm, sectordirecteur voor runderen bij Landbrug & Fodevarer, de koepelorganisatie van agrarische belangenorganisaties. 'Er moet een sneeuwbaleffect ontstaan waardoor meerdere middelen op de markt komen. Dat zorgt voor concurrentie, waardoor uiteindelijk de kosten omlaaggaan.'

'Lichte versie' populairst

Deense boeren hebben voor de overgrote meerderheid, 92 procent, gekozen voor de 'lichte versie': compensatie van Bovaer bij gebruik gedurende tachtig dagen. In totaal 1.396 bedrijven gingen voor die optie en slechts 17 kozen ervoor om het hele jaar vet te gebruiken.
Voor de 'zware versie' – subsidie bij gebruik van Bovaer gedurende het hele jaar – kozen slechts 25 aanvragers, 3 procent. 5 procent van de Deense boeren heeft niet van de compensatie- of subsidieregeling gebruikgemaakt.

De meerderheid van de melkproducenten in Denemarken is aangesloten bij Arla. Deze zuivelmaatschappij kwam in oktober met een verklaring waarin veehouders een toeslag is toegezegd van 0,2 eurocent per liter melk in de periode waarin ze Bovaer bijvoeren.

Het supplement zou goed zijn voor het milieu en geen invloed hebben op de melkproductie of -kwaliteit, terwijl bijvoeding van vet de samenstelling en smaak van de melk kan beïnvloeden. Dat verklaart Hanne Søndergaard, uitvoerend vicevoorzitter Landbouw, Duurzaamheid & Communicatie van Arla. Tot nu toe hebben Deense consumenten zich niet massaal verzet tegen Bovaer.

Tekst gaat verder onder figuur.

Bovaer is wettelijk verplicht, een subsidie moet boeren motiveren een stap extra te zetten voor het milieu. Dat zoveel ondernemers meedoen aan de compensatieregeling wil dus niet zeggen dat ze per se voor zijn.

'Het is oneerlijke concurrentie', zegt melkveehouder Line Petersen uit Christiansfeld. 'Consumenten kiezen voor biologische melk als ze tegen Bovaer zijn, want biologische boeren hebben een vrijstelling. Als conventionele boer moet je Bovaer geven of vet. Dat laatste is voor mij geen optie.'

Petersen heeft ervaring met het voeren van Easylin, een product op basis van geëxtrudeerd lijnzaad. 'Het methaangehalte van de melk is aanzienlijk gedaald, blijkt uit tankmelkanalyses. Helaas is Easylin niet op basis van 3-NOP, de werkzame stof in Bovaer. En het is ook geen vet, dus dat wordt niet gecompenseerd', legt de ondernemer uit.

Hans Skovgaard uit Them is ook niet gelukkig met Bovaer. 'Ik wil geen chemie in mijn koeien gooien. Maar het is nu eenmaal wet.' De melkveehouder heeft ervoor gekozen het supplement tachtig dagen te voeren. 'Maar dan aan het einde van 2025, want het laatste woord is hierover nog niet gezegd. Ik verwacht dat er wijzigingen komen in de loop van het jaar.'

'Morele plicht'

Melkveehouder Jarno Sloesarwij uit Tårs noemt het zijn 'morele plicht' om geen chemische middelen te gebruiken waar nog steeds onderzoeken naar lopen als het gaat om bijwerkingen en traceerbaarheid. 'En dat voor een 'probleem' dat geen invloed heeft op klimaatveranderingen.'

De Nederlandse melkveehouder Jan Blom uit Løgstør bekijkt het anders: 'Het middel wordt al een paar jaar gebruikt in Nederland en daar zijn geen gekke verhalen vandaan gekomen. Dus dan voer je de regels uit.' Hij en zijn vrouw Rianne hebben gekozen voor tachtig dagen bijvoeren aan het eind van het jaar.

'Denen zijn trouwens heel goed in regels tijdig invoeren, zodat je kunt plannen. Dit was een beetje op het randje', vult Rianne Blom aan. 'De voorlichting had beter gekund. Veel onrust komt door onwetendheid.'

'Niet alles wat chemisch is, is per definitie gevaarlijk'

Bovaer wordt is een chemisch product en wordt daarmee veelal gezien als onnatuurlijk, dus gevaarlijk. 'Maar niet alles wat chemisch is, is per se gevaarlijk. En omgekeerd', benadrukt Peter Lund, hoogleraar aan de universiteit van Aarhus. 'Kijk bijvoorbeeld naar giftige planten. Ook maakt de dosering een groot verschil.' De specialist op het vlak van herkauwers heeft een lange carrière in onderzoek naar de werking van veevoertoevoegingen en doet mee aan diverse studies naar Bovaer.

Het voedingssupplement is Europees goedgekeurd door toxicologen, die hebben geconstateerd dat het bij normaal gebruik geen gevaar vormt voor mens, dier en milieu. Wel lopen er onderzoeken naar dierenwelzijn; gaan koeien die Bovaer krijgen toegediend zich anders gedragen, zoals minder eten? Resultaten van die onderzoeken komen in de loop van 2025 naar buiten.

De Nederlandse onderzoeker Jan Dijkstra van Wageningen University & Research maakt een rekensom: 'Bij proefdieren is de maximale limiet waarbij geen schadelijk effect ontstaat van 3-NOP gezet op 100 milligram per kilo lichaamsgewicht per dag. Aanwezigheid van 3-NOP in melk ligt beneden de detecteerbare grens van 20 microgram en is dus niet aan te tonen.'

Stel dat het 3-NOP-gehalte op het niveau ligt van die grens, dan moet een persoon van 70 kilo maar liefst 350 ton melk per dag drinken om op het niveau van een schadelijk effect te komen. Bij een veiligheidsmarge van een factor 100 voor de 'vertaalslag' van proefdier naar mens, geldt voor deze persoon een opname van 3.500 kilo, legt Dijkstra uit.