Continue dreiging mond-en-klauwzeer aan grenzen Europa

Sinds Europa in 1990 is gestopt met vaccineren tegen MKZ, zijn er nog flink wat uitbraken geweest. Vooral in de jaren negentig waren er nog veel uitbraken, vaak in één land, soms verspreid over meerdere landen, vooral in het oosten van Europa. Dit zei King onlangs tijdens een webinar van de Europese Commissie voor de Controle op MKZ (EuFMD).

Tot de MKZ-uitbraak dit jaar in Duitsland was de vorige MKZ-uitbraak in het westen van Europa de grote MKZ-uitbraak van 2001. Die begon in het Verenigd Koninkrijk en heeft zich verspreid naar Ierland, Frankrijk en Nederland. 'Bron van die uitbraak zijn waarschijnlijk illegaal geïmporteerd besmette etenswaren die via swill voedering (keukenafval dat onvoldoende werd verhit) bij de dieren terecht zijn gekomen. Duidelijk is dat het MKZ-type van ver weg is gekomen en niet uit de directe omgeving', stelt King.

Regels aangescherpt

Sinds deze grote uitbraak die in het Verenigd Koninkrijk begon, zijn de regels verder aangescherpt. Daardoor is de kans dat het MKZ-virus Europa binnenkomt klein, maar gezien de uitbraak in Duitsland dus niet onmogelijk.

Via legale import is de kans volgens King nihil. Maar illegale import van dieren of vleesproducten is wel een mogelijke route. Ook via wilde dieren, vooral zwijnen, kan MKZ Europa binnenkomen.

Niet goed gereinigde en ontsmette vervoersmiddelen zijn een risico, maar ook via mensen die in contact zijn geweest met besmette dieren of die besmet voedsel meenemen, kan de virusziekte een land binnenkomen. Het virus kan ook via de lucht binnenkomen, al wordt deze route in twijfel getrokken door de resultaten van onderzoek uitgevoerd bij Wageningen Bioveterinary Research. Wel zijn er uitbraken geweest die voortkomen uit onderzoeksinstellingen die met het MKZ-virus werken. Een laatste mogelijke route kan bewust verspreiden van het virus zijn.

Virus gaat de wereld over

Duidelijk is dat het MKZ-virus op diverse plekken in de wereld aanwezig is en dat de verschillende virusstammen kunnen mengen. Wereldwijd zijn er zeven pools van MKZ-virussen. Het verste weg van Europa is de viruspool in het noorden van Zuid-Amerika.

Voor Europa vormt de viruspool in het Midden-Oosten en Turkije het grootste risico. Hier komen drie verschillende serotypen MKZ voor. Daarnaast is er een viruspool in het oosten van Azië, een pool in India, een viruspool in Oost-, West- en Zuid-Afrika en ten slotte een viruspool in het noorden van Zuid-Amerika. Door allerhande onderlinge contacten zijn er uitwisselingen tussen die verschillende pools en ontstaan er nieuwe types. Er is zelfs een uitwisseling vastgesteld tussen de viruspool in Zuid-Amerika en het MKZ-virus in Egypte.

In India is een MKZ-type dat afkomstig was uit het oosten van Azië in 2017 voor het eerst gevonden. Dit type kreeg snel de overhand. In 2021 was dit het enige type dat werd gevonden.

Midden-Oosten risico

Volgens risicoanalist Shahin Baiomy van de Europese MKZ-commissie is het voor Europa van groot belang om vooral de MKZ-situatie in het Midden-Oosten onder controle te krijgen. Er wordt gewerkt aan bewustwording en training, want MKZ-uitbraken raken ook de voedselvoorziening.

In Egypte, Palestina en Jordanië lukt het om met monitorings- en vaccinatieprogramma's MKZ onder controle te krijgen. Maar dat geldt niet in het hele Midden-Oosten en lang niet alle kleine herkauwers – geiten en schapen – worden gevaccineerd vanwege de kosten.

Daarbij zijn er in deze regio veel nomadenkuddes met meestal kleine herkauwers die zich in grote gebieden en over grenzen heen verplaatsen. Klimaatverandering speelt daarbij ook een rol. Door droogte moeten kuddes vaak het grasland en waterbronnen met elkaar en het wild delen. Daarbij kunnen bijvoorbeeld gazellen en wilde zwijnen MKZ meedragen.

Opletten bij blauwtong

Ook vanuit Noord-Afrika kan MKZ naar Europa komen, zegt risicomanagementspecialist Karima Ouali die bij EuFMD verantwoordelijk is voor deze regio. Tot 2013 waren er in Algerije, Marokko en Tunesië geen MKZ-uitbraken. In 2013 kwam het virus vanuit Libië binnen. Daarna is er MKZ uit Oost-Afrika binnengekomen en daarna het type uit het Midden-Oosten en vervolgens uit West-Afrika.

Volgens Ouali wordt er bij de aanpak van MKZ in deze regio goed samengewerkt met private organisaties om MKZ aan te pakken. Dat is van belang, want het kan vanuit Noord-Afrika ook naar Europa komen.

Routes onvoorspelbaar

De routes die het MKZ-virus neemt, zijn volgens de risicomanagementspecialist onvoorspelbaar. Datzelfde geldt voor de verspreiding van blauwtong. Het is en blijft van groot belang dat producten die Europa binnenkomen vanuit deze regio, goed worden onderzocht.

Veehouders en dierenartsen moeten goed blijven opletten op MKZ-verschijnselen, zeker in de regio's waar blauwtong heerst. Het is van belang om er bij blauwtonguitbraken goed op te letten of er mogelijk ook sprake kan zijn van MKZ.