Wat te doen met vogelgriep bij melkvee: ruimen of uitzieken?

De vondst van het vogelgriepvirus op honderden melkveebedrijven in de Verenigde Staten in het afgelopen jaar heeft de discussie aangewakkerd over de handelswijze bij een uitbraak in Nederland. Een besmetting van hoogpathogene vogelgriep (HPAI) bij melkkoeien kan grote gevolgen hebben, zowel nationaal als internationaal. Het ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur heeft een draaiboek vastgesteld. Als er maatregelen worden getroffen, is ook het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport daarbij betrokken.

Het draaiboek dient als leidraad bij verschillende scenario's die kunnen ontstaan, wanneer het vogelgriepvirus wordt aangetoond bij melkkoeien of bij een melkveehouder of medewerkers op het bedrijf. Het draaiboek beschrijft niet alleen hoe de ministeries moeten handelen, maar ook wat er van melkveehouders en andere ketenpartners wordt verwacht. De beschreven mogelijke maatregelen hebben als doel de kans op verspreiding van het HPAI-virus te verkleinen.

Daling melkproductie

Melkkoeien met vogelgriep laten een plotselinge daling in de melkproductie zien. Dit is dikke verkleurde melk. De koeien hebben koorts en verlies van eetlust. Wanneer de dieren zijn getest, geldt voor positieve laboratoriumuitslagen een meldplicht bij de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit. Wanneer bij runderen een besmetting is vastgesteld of een verdenking van een besmetting bestaat, wordt een aantal veterinaire maatregelen van kracht.

Er geldt dan onder meer een vervoersverbod van en naar het verdachte bedrijf van levende dieren, (levende) producten van levende dieren en mest, zo staat in het draaiboek. Bezoek is logischerwijs alleen toegestaan voor een beperkt publiek, bijvoorbeeld als dat noodzakelijk is voor de volksgezondheid, diergezondheid, het dierenwelzijn of de gezondheid van mensen.

Uit onderzoek blijkt dat het virus vooral wordt uitgescheiden via de melk. Melk van het gehele bedrijf mag niet meer beschikbaar komen voor humane en dierlijke consumptie. Ook moet er een terugroepactie volgen van rauwe melk en rauwmelkse producten van het betreffende bedrijf.

Herstellen

Of besmette dieren worden geruimd, hangt sterk af van de situatie. Voor zover nu bekend is, herstellen de meeste melkkoeien binnen enkele weken na besmetting. Daarom zal in de meeste gevallen worden besloten om de dieren te laten uitzieken. Daarbij worden aanvullende maatregelen ingesteld ter voorkoming van verspreiding onder mensen of dieren.

In een uiterst geval kunnen deskundigen besluiten om dieren te ruimen. In het draaiboek staat dat deze maatregel kan worden toegepast als een situatie ontstaat waar de volksgezondheid risico loopt of er risico is op het uit de hand lopen van een uitbraak tussen bedrijven en contaminatie van de omgeving.

Nederland heeft de mogelijkheid om regio's in te stellen, afhankelijk van de situatie. Hierbij kan een 'besmette' regio worden aangewezen. Niet-besmette regio's worden beschouwd als vrije regio. De besmette regio wordt door vervoers- en hygiënemaatregelen epidemiologisch gescheiden van de vrije regio.

Aanpassing mogelijk

De maatregelen uit het draaiboek zijn niet in beton gegoten. Besluiten over de te nemen maatregelen worden altijd genomen aan de hand van de actuele stand van zaken, beschikbare wetenschappelijke informatie, advies van experts en de resultaten van het epidemiologisch onderzoek.

Het HPAI-virus bij melkkoeien is vooralsnog niet aangetoond in Nederland of de rest van Europa. Een multidisciplinaire expertgroep is onlangs bijeengekomen. De experts hebben geen aanwijzingen gezien dat er een virus circuleert dat mogelijk zoogdieren kan besmetten. De kans op import van het virus vanuit de Verenigde Staten wordt als verwaarloosbaar ingeschat.

De Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (Efsa) en het Europees Centrum voor Ziektepreventie en Ziektebestrijding (ECDC) ziet wel vogelgriepvirussen die het potentieel hebben om zich aan te passen aan mensen om zo een toekomstige pandemie te veroorzaken.