Valse meeldauw stelt uienteelt ultimatum

Productmanager Mark Ermers van Cebeco Agro maakt zich enorme zorgen over de ontwikkeling van valse meeldauw. 'We moeten echt aan de bak, anders raken we straks de teelt nog kwijt', benadrukt hij.

Landbouwbeurs Noord en Centraal Nederland (LNCN) organiseerde samen met coöperatie Agrifirm en zaadbedrijven Bejo en De Groot en Slot de jaarlijkse Themadag Uien in De Meerpaal in het Flevolandse Dronten. De grote zaal van dit complex was tot de nok toe gevuld met uientelers uit het hele land.

De keten zal alles uit de kast moeten halen om valse meeldauw in de uienteelt aan te pakken, waarschuwt Ermers. 'De sector kan het zich niet veroorloven om steken te laten vallen', voegt hij toe. 'Daarvoor is de schade die deze plaag kan veroorzaken te groot.'

Ermers hoopt dat er snel meer onderzoek gedaan kan worden naar de mogelijkheden om valse meeldauw te bestrijden. 'Er is in Nederland al wel veel onderzoek gedaan, maar er is tegelijkertijd ook nog een grote witte vlek. We weten heel veel dingen nog niet', geeft de productmanager aan.

Nederland staat volgens Ermers alleen in de strijd tegen valse meeldauw. In het buitenland maken ze zich nog niet zo druk om de ziekte. Dit komt in de eerste plaats omdat de uienteelt buiten Nederland niet zo belangrijk is. Daarnaast kijkt het buitenland naar Nederland als het gaat om onderzoek en teeltkennis.

De productmanager van Cebeco Agro is daarom blij dat uientelers via een verbindendverklaring voor de uienteelt ook gaan bijdragen aan het onderzoeksprogramma van BO Akkerbouw. 'Alle middelen moeten worden aangegrepen om valse meeldauw het hoofd te bieden. De nood is ongelooflijk groot', vult Ermers aan.

Thuis in Nederland

Valse meeldauw voelt zich de meeste jaren goed thuis in Nederland. De ziekteverwekker veroorzaakt eerst gele plekken op de plant en in een later stadium zijn er ook sporen zichtbaar. De verspreiding van een besmetting beperkt zich in eerste instantie tot een afstand van 600 meter. Een week of twee later is dat 2 kilometer.

'Het is geen snelle jongen', stelt Ermers. 'De ziekte is traag. Gelukkig maar. Ook de ontwikkeling van nieuwe fysio's lijkt hierdoor mee te vallen. Dit in tegenstelling tot bijvoorbeeld phytophthora.'

Groot probleem is wel dat tegenwoordig bijna jaarrond uien worden geteeld: winteruien, plantuien en zaaiuien. Ermers spreekt van een groene brug die valse meeldauw flink in het zadel helpt. Hij vraagt zich hardop af of Nederland nog wel door moet gaan met de verschillende uienteelten door het jaar heen. 'De teelt van winteruien zou moeten worden opgedoekt.'

Plantversterkers kunnen helpen om ziekteaantastingen in uien tegen te gaan. 'Al zal dat niet veel helpen tegen oömyceten', stelt Ermers. 'Dat komt omdat valse meeldauw geen zwakteparasiet is die vooral zwakkere planten aantast. Probleem daarbij is dat plantversterkers niet toegelaten zijn om ziekten te bestrijden. Daarvoor moet eerst een aanvraag worden ingediend.'

Warmwaterbehandeling

Wat wel kan helpen is een warmwaterbehandeling van tweedejaars plantuien. Het zogenoemde koken van uitgangsmateriaal levert een wezenlijke bijdrage aan het tegengaan van valse meeldauw. Toch wordt het nog maar beperkt toegepast. Dit omdat het behoorlijk wat kosten met zich meebrengt. Ermers: 'Het is eigenlijk een schande dat dit nog niet volop opgepakt wordt.'

Tweedejaars plantuien kwamen in 2022 volgens de productmanager 'hondsziek' boven. 'Daarom moesten uientelers direct volle bak spuiten. Ziektevrij uitgangsmateriaal is noodzakelijk om problemen later in het seizoen te beperken.'

Daarmee zijn telers er echter nog niet. Spuiten tegen valse meeldauw blijft nodig. Probleem is dat er maar een paar middelen zijn toegestaan, licht Ermers toe. Daarbij is voorzichtigheid geboden om te voorkomen dat er resistentie ontstaat.

ICM en BOS toepassen

Integrated Crop Management (ICM) van Wageningen University & Research biedt mogelijkheden om valse meeldauw te beheersen. Gebruik van beslissingsondersteunende systemen (BOS) kan een belangrijke bijdrage leveren om net voor een infectie een preventieve bespuiting uit te voeren.

Ermers: 'In de aardappelteelt is BOS goed ontwikkeld. In de uien lijkt het goed te gaan, maar gaat het soms toch nog fout. Om die fouten te voorkomen moet het systeem verder worden doorontwikkeld.'

Hij drukt telers op het hart om zuinig om te gaan met de toegestane middelen. 'Zorg dat de middelen daar komen waar het moet. Zo secuur mogelijk werken is het dringende advies om problemen met het Besluit activiteiten leefomgeving (Bal) en overschrijding van de toelatingsnormen in het oppervlaktewater te voorkomen.'

En dan nog hebben telers niet alles zelf in de hand. Want boven de markt hangt ook een dreigend verbod op PFAS. 'Als PFAS in gewasbeschermingsmiddelen wordt verboden, dan raakt de teler veel middelen kwijt. PFAS is onderdeel van veel actieve stoffen.'