Sterke afzetgroei Polen stuwt export, minder vlees de grens over

Dat melden Wageningen Social & Economic Research en het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) op basis van gezamenlijk onderzoek in opdracht van het ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur. De export naar de meeste grote afzetmarkten nam toe, vooral naar Polen en Spanje. China nam juist minder af. De meeste productgroepen lieten groei zien, wel daalde de exportwaarde van vlees.

De Nederlandse landbouwexport bestaat uit wederuitvoer (niet of licht bewerkte import die via Nederland naar elders gaat) en export van Nederlandse makelij. Bij de laatste groep hoort ook de export van sterk bewerkte import die door Nederland wordt geëxporteerd, zoals chocolade van geïmporteerde cacaobonen.

De landbouwexport van Nederlandse makelij wordt over het afgelopen jaar geraamd op 83,4 miljard euro, de wederuitvoer van buitenlandse landbouwgoederen op 45,5 miljard euro. De Nederlandse landbouwimport nam toe met 3,2 procent, tot 86,1 miljard euro, blijkt uit de ramingen.

De Nederlandse economie heeft in 2024 naar schatting 47,4 miljard euro verdiend aan de export van landbouwgoederen. Dat is ruim 4 procent hoger dan in 2023. Van dit bedrag werd 42,3 miljard euro binnengehaald via de export van Nederlandse makelij en 5,2 miljard euro door wederuitvoer van geïmporteerde goederen. Vorig jaar betrof naar schatting 19,3 procent van de totale Nederlandse goederenexport landbouwgoederen.

Polen grootste groeier in top 10

De meeste landbouwexport ging in 2024, net als in voorgaande jaren, naar de buurlanden. Duitsland is als vanouds de belangrijkste afnemer van Nederlandse landbouwgoederen. Vorig jaar ging 25 procent van de landbouwexport naar de oosterburen. Dat is iets meer dan in 2023, toen ging het om 24 procent. De landbouwexport naar Duitsland is in waarde met 8,5 procent toegenomen.

Ander bestemmingen groeiden minder hard. De landbouwexport naar België nam met ruim 6 procent toe en die naar Frankrijk met bijna 2 procent. De export naar het Verenigd Koninkrijk kende een minimale groei van 0,3 procent.

Polen wordt een steeds grotere klant van de Nederlandse land- en tuinbouw. Het land is procentueel gezien de grootste groeimarkt in de top tien van bestemmingen, met een exportgroei van 13 procent naar 4,5 miljard euro. Onder meer de exportwaarde van sierteelt en cacao nam toe. Ook is het land nu de derde bestemming voor Nederlands fruit. Daarmee is het Frankrijk voorbij.

Ook de export naar Spanje (+7 procent) en de Verenigde Staten (+9 procent) kende een forse waardegroei. Dit is eveneens te danken aan de sterk in waarde toegenomen cacaoproducten. Verder ging er ook meer vlees naar Spanje en gingen er meer vetten/oliën en dranken naar de Verenigde Staten.

China neemt minder vlees en melkpoeder af

Er is één land in de top tien van bestemmingen waaraan Nederland sinds 2021 minder is gaan verdienen en dat is China. De landbouwexport naar dit land is vorig jaar met 12 procent afgenomen. Dat heeft vooral te maken met een teruglopende vraag naar Nederlands babymelkpoeder en Nederlands varkensvlees.

De exportwaarde van babymelkpoeder daalde met 60 procent. Verder is er een afname van de export van varkensvlees naar China. Daarbij gaat het met name om minder in Europa gewaardeerde delen, zoals oren, snuiten en poten. Dit verklaart volgens de onderzoekers 23 procent van de totale exportafname naar het land. Hiermee wordt voor deze twee producten de trend van de afgelopen jaren voortgezet.

China heeft de eigen productie van varkensvlees en babymelkpoeder opgevoerd en dit gaat ten koste van onder andere de Nederlandse export. Sinds 2018 zet de Chinese overheid fors in op uitbreiding van de eigen zuivelindustrie in het kader van een grotere voedselzekerheid. Tegelijkertijd is de consumptie van zuigelingenmelk afgenomen door een vertragende Chinese economie en minder geboortes.

De Chinese afhankelijkheid van varkensvlees uit de Europese Unie is overigens beperkt: slechts 5 procent van de totale Chinese consumptie komt uit de Europese Unie. Bovendien heeft China onlangs een anti-dumpingonderzoek ingesteld naar de invoer van Europees varkensvlees voor menselijke consumptie, wat negatief kan uitpakken voor de Nederlandse export.

Zuivel en eieren blijven koploper

De drie meest uitgevoerde landbouwproducten in 2024 zijn onveranderd ten opzichte van 2023. De export van zuivel en eieren staat op één, de sierteeltexport op twee en de vleesexport op drie. De exportwaarde van zuivel en eieren (12,3 miljard euro) en van sierteelt (11,9 miljard euro) is in een jaar tijd met 4 procent toegenomen.

De productgroep met melk, room, boter, wei en honing heeft de opwaartse lijn te pakken. Deze groep kende in 2024 een exportwaarde van ruim 6,3 miljard euro, met een groei van 6 procent ten opzichte van het voorgaande jaar. De importwaarde van deze producten daalde daarentegen met 2,7 procent tot 3,3 miljard euro.

De melkproductie in Nederland was vorig jaar bijna 2 procent lager dan in 2023, mede door minder melkkoeien en de verspreiding van het blauwtongvirus. Dit virus trof 38 procent van de rundveebedrijven. Een nat seizoen en de lagere kwaliteit van ruwvoer speelden ook een rol. In Europa steeg de melkproductie tot augustus licht (+0,1 procent), terwijl deze in Nederland en Ierland daalde.

Verwerkers in de zuivelindustrie werden in 2024 geconfronteerd met aanzienlijke stijgingen van de arbeidskosten. Hoewel de energieprijzen ten opzichte van 2023 zijn gedaald, blijven ze nog steeds relatief hoog. Daarnaast heeft de hoge inflatie invloed op de afzetmogelijkheden van sommige handelspartijen.

Verder leidde de ongunstige wisselkoers van de euro ten opzichte van de dollar in 2024 tot hogere kosten voor importen, met name van grondstoffen en energie, en bemoeilijkt internationale handel voor Europese bedrijven. FrieslandCampina voerde onder meer daardoor een verdere reorganisatie door.

Fonterra daarentegen, de grootste zuivelexporteur van de wereld uit Nieuw-Zeeland, heeft de melkprijsprognose voor seizoen 2024-2025 verhoogd. Dit dankzij een groeiende vraag uit markten als China en Zuidoost-Azië.

Vogelgriep drukt stempel op eiermarkt

Het aanbod op de markt voor eieren en ei-producten werd ook in 2024 wereldwijd beïnvloed door vogelgriep, vooral in de Verenigde Staten en Australië, waar miljoenen leghennen werden geruimd. In Europa bleef de situatie stabieler, al hinderden lokale uitbraken de productie. Een beperkter aanbod hield de prijzen in alle segmenten hoog, met gemiddelde prijzen die boven het langjarig gemiddelde lagen. Dit ondanks een lichte daling ten opzichte van 2023.

De export bleef vooral gericht op Duitsland, voornamelijk voor witte eieren. Tegelijkertijd bleef de importwaarde van ei-producten uit Oekraïne hoog, mede doordat de invoerheffing eerder was opgeheven. Deze producten werden veelal verwerkt in andere goederen en niet verkocht als tafeleieren.

Hogere snijbloemenprijzen stuwen export

De exportwaarde van sierteeltproducten als bloemen, kamerplanten, bomen en bollen bedroeg vorig jaar ongeveer 11,9 miljard euro. Dat is 3,8 procent meer dan een jaar eerder. Van deze goederen is 85 procent van Nederlandse makelij. De sierteelt heeft een aandeel van ruim 9 procent in de totale landbouwexportwaarde. De importwaarde nam procentueel even sterk toe als de exportwaarde, namelijk met 3,7 procent tot 2,4 miljard euro.

De exportwaarde van snijbloemen (5,7 procent) nam volgens de raming van vooral toe door hogere snijbloemenprijzen. Dat kwam onder meer door haperingen in de aanvoer vanuit Afrika. De exportwaarde van kamerplanten nam juist af (-2,7 procent). De overige sierteeltgewassen (bollen en bomen) lieten wel een exportwaardegroei zien (2,7 procent), maar deze groei was lager dan die van snijbloemen.

Waarde vleesexport krimpt

De exportwaarde van Nederland van vlees is in 2024 gedaald naar een geraamde 10,7 miljard euro, een afname van 3 procent ten opzichte van 2023. De importwaarde daalde eveneens, met 3,4 procent tot 5,1 miljard euro. De top drie van exportlanden laat een gemengd beeld zien. De export naar Duitsland is met 3 procent gegroeid, terwijl de export naar zowel het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk met 9 procent afnam.

De waardedaling van de vleesexport is voornamelijk te wijten aan een afname in de exportwaarde van varkensvlees, die met 12,5 procent daalde: van 2,8 miljard euro in 2023 naar 2,5 miljard euro in 2024. Hoewel de varkensvleesprijzen vorig jaar wederom hoog waren, lagen ze onder het uitzonderlijk hoge niveau van 2023.

Na dat goede jaar kenmerkte het jaar 2024 zich vooral door stabilisatie voor Nederlandse varkenshouders, die vorig jaar te maken kregen met een aanzienlijke inkomensdaling door toenemende concurrentie uit andere Europese landen.

De uitvoerwaarde van andere vleessoorten bleef vrijwel gelijk aan 2023. De rundvleesprijzen lagen nog altijd op een hoog niveau, zij het lager dan de piek in 2022. De prijzen voor kalfsvlees stegen, vooral in het laatste kwartaal van 2024. Dit is grotendeels het gevolg van een beperkte aanvoer van levende kalveren uit het buitenland, waardoor het geslacht gewicht lager uitviel en de prijzen opliepen. Nederland blijft koploper in Europa in kalfsvleesproductie.

De handelswaarde van aardappelen, uien en groenten uit de opengrond en de kas namen over het afgelopen jaar beperkt toe, met 1,7 procent. De importwaarde nam met 4,7 procent sterker toe. De exportwaarde komt uit op 8,9 miljard, waarvan 71 procent van Nederlandse makelij is.