Heeft elektriciteit effect op diergezondheid?

Een melkveehouder, die liever anoniem blijft, voorziet mogelijke gevolgen van die elektrische verschijnselen. In het weekend wordt minder stroom afgenomen omdat bedrijven dicht zijn, terwijl er regionaal evenveel energie duurzaam wordt opgewekt?als op werkdagen. Hierdoor raakt het elektriciteitsnet in onbalans, zo verwacht hij. Op hetzelfde bedrijf heeft de melkproductie een link met de wind. In de buurt staat een windmolenpark.

'Wanneer je over het jaar heen de windsnelheid vergelijkt met de melkproductie, valt het op dat bij veel wind de productie lager ligt dan bij weinig wind. Je kunt de grafieken over elkaar heen leggen', stelt Johan van Bommel, eigenaar van een elektrotechnisch bedrijf in het Brabantse Someren.

Bij een andere veehouderij spelen eveneens klachten. Dieren durven niet op bepaalde plaatsen te gaan staan en zijn soms onrustig. Mogelijk zijn bepaalde frequenties in het elektriciteitsnet de oorzaak, denkt melkveehouder Aleid Blitterswijk in Werkhoven.

De Utrechtse ondernemer heeft een transformatorhuisje op zijn bedrijf. Hij denkt dat dit ook het welzijn en de gezondheid van zijn veestapel beïnvloedt en vermoedt dat frequenties soms ook bij mensen tot spanningen leiden. 'Je hebt weleens dat mensen zonder aanwijsbare oorzaak op precies hetzelfde moment wakker worden. Het is de vraag hoe dat komt.'

Verliesstroom

Volgens Van Bommel wordt in dit transformatorhuisje middenspanning van 10.000 volt omgezet in laagspanning van 230 tot 400 volt. Er kan verliesstroom ontstaan dat via aarding de grond ingaat. 'Maar daardoor is die stroom niet weg. De elektronen willen ergens naartoe. De stroom wil?altijd terug naar de bron. Dit kan ertoe leiden dat er spanning op dieren komt te staan', legt de ondernemer uit.

'Je zit in een stal vierkant tussen de elektriciteitsleidingen. Ik kan beredeneren dat daar elektrische velden ontstaan', vervolgt Van Bommel. 'Daarnaast is er in een stal veel sprake van frequentiegestuurde apparatuur, frequentieregelaars. Die kunnen de velden versterken. Datzelfde geldt mogelijk ook voor omvormers van zonnepanelen.'

Zonder spanning geen stroom, benadrukt Van Bommel. 'Stroom levert een magnetisch veld en spanning levert een elektrisch veld. Uit de wetten van Maxwell is het verband tussen die vier zaken beschreven, wiskundig en natuurkundig.?Dus als je een van die vier factoren kunt meten, weet je dat die andere drie ook automatisch aanwezig zijn.'

Geen normen voor frequenties

Naar het effect van bepaalde frequenties die hierdoor ontstaan, wordt volgens Van Bommel niet gekeken. 'Ook gelden voor bepaalde apparatuur geen eisen aan die frequenties, er zijn geen normen. Met negen verschillende bronnen is een effect van een tiende er moeilijk uit te halen.'

Overigens gaat het daarbij niet om grote spanningen, vervolgt Van Bommel. 'De ondergrens die ik proefondervindelijk gevonden heb, is 0,1 milliampère. Onder die waarde kan ik eigenlijk geen reactie meer zien, die spanning is niet merkbaar.'

De waarde van 0,1 milliampère maal de weefselweerstand van de dieren is ongeveer 1 kilo ohm, berekent de elektrotechnicus. 'Dit levert 100 millivolt spanning op. Met die spanning wordt het hart van ieder levend wezen aangestuurd en hoogstwaarschijnlijk alle spieren.'

Stromen in de hand houden

Maar wat hebben die lage stromen met een transformatorhuisje te maken? Van Bommel:?'Zo lang die stromen in het circuit blijven, is er niets mis. Maar wanneer ze eruit gaan, heb je ze niet meer in de hand. Dat is bij aarding het geval.'

Van Bommel deed hier ervaring mee op nadat hij een bedrijf bezocht dat problemen had met de koeien. Ze stonden op vreemde plaatsen, dronken minder en gaven minder melk. Verschillende deskundigen konden dit niet oplossen. Hij ontwikkelde een speciaal apparaat om metingen te doen. 'Ik vond meteen lekstromen.' Nadat hij de lekstromen via filtering had verwijderd, leken de problemen weg te zijn.

De elektrotechnicus signaleert dat er weinig wetenschappelijk onderzoek naar is verricht. Een algemeen probleem is dat dierspecialisten geen verstand hebben van elektriciteit en elektriciens niet van diergedrag. 'Communicatie tussen die twee vakgebieden is er simpelweg niet.'

Effect niet aangetoond

Zo moet worden aangetoond dat elektriciteit invloed heeft op dieren. Daarbij is langdurig onderzoek lastig, signaleert Van Bommel. 'Veel landbouwhuisdieren hebben een korte cyclus en bij bijvoorbeeld rundvee heb je ook externe invloeden, zoals het weer.'

De hoeveelheid geproduceerde melk wordt door tal van factoren beïnvloed, stelt Van Bommel. 'Ik zoek nu naar biologische ritmes in mens en dier, zoals seizoensinvloeden. Zijn die zichtbaar, dan zijn andere verstorende factoren klein. Als ik die ritmes niet kan vinden, moeten er verstoringen zijn. Als veehouder moet je eigenlijk de rust bewaren om niet allerlei factoren overhoop te halen, dan verstoor je weer indirect het biologische ritme.'