Pluimveehouder Jaap van Deelen zet geleidelijke overname in gang

Het is een donkere, druilerige dag wanneer de reis naar De Glind wordt ondernomen. Daar ligt aan het eind van de doodlopende Rudolphlaan het leghennenbedrijf van Jaap en Gerda van Deelen. Van origine een gemengd bedrijf met koeien en varkens.

In 1999 verdwijnen de varkens van het bedrijf en investeren ze in 5.000 biologische leghennen. 'We boeren dicht bij het dorp. Ik zocht een diersoort met minder geur en een goed rendement.'

Dat was 25 jaar geleden met biologische leghennen het geval. In de loop der jaren schaalt Van Deelen op naar 35.000 leghennen, verdeeld over drie stallen. De daken daarvan liggen vol zonnepanelen. De derde stal voor 12.000 leghennen bouwt hij in 2020. 'Iedereen verklaarde me voor gek, maar ik deed het om de medewerker te kunnen betalen.'

Kan een ander het beter?

De tijd leerde Van Deelen dat hij voor een pluimveehouder eigenlijk niet secuur genoeg werkt. 'Als je jonger bent, denk je daar niet zo over na. Nu sta ik er zo in dat een ander het beter kan dan ik.'

Als Van Deelen in 2020 op zoek is naar een nieuwe medewerker, brengt een erfbetreder hem in contact met Werner van Grootheest. Het is de zoon van een biologisch pluimveehouder die op een kantoor werkte, maar de passie heeft om zelf ondernemer te worden.

Contract getekend

'Het klikte. We zitten op één lijn', zegt Van Deelen. Binnen vier weken is een contract getekend. Vanaf de eerste dag is Van Grootheest verantwoordelijk voor het werk in de stallen en Van Deelen voor het buitenwerk.

'Twee jaar geleden gingen de koeien weg. Ik heb mezelf al gedeeltelijk pensioen gegeven', merkt hij lachend op. Dan serieus: 'Er blijven nog genoeg zaken over die de aandacht vragen.' Hij noemt onder andere de administratie en het nadenken over strategieën voor de toekomst.

De eerste twee jaar werkt Van Grootheest – die kiest voor zijn werk in plaats van het bijwonen van het gesprek – op basis van een prestatiecontract. Daarin staat dat wanneer op jaarbasis meer dan 250 eerste soort eieren worden geleverd, hij voor de meer-eieren een driedubbele vergoeding krijgt. De resultaten boezemen vertrouwen in en afgelopen jaar is het contract omgezet in een maatschap.

De afspraak is dat Van Deelen per 1 januari 2028 zijn werk op het bedrijf neerlegt. Van Grootheest neemt dan het bedrijf over tegen de volledige waarde. Aan de overname komt geen bank te pas; Van Deelen wordt de financier. Over de aflossing en rente die dan jaarlijks moeten worden betaald, hebben de compagnons afspraken gemaakt.

'Onze drie kinderen hebben geen belangstelling voor het bedrijf. Mijn idee was altijd om het aan te houden tot mijn 80ste en het dan te verkopen. Maar dit is een goede oplossing; ik blijf betrokken bij het bedrijf. Dat is toch wel een beetje je kindje', zegt de Gelderse pluimveehouder. Bang dat hij niet weet wat met zijn tijd aanmoet als de tijd van stoppen aanbreekt, is Van Deelen niet. 'Ik ben bijvoorbeeld al vrijwilliger is in het Pluimveemuseum in Barneveld.'

Economische keuze

Van Deelen heeft goede tijden gehad met biologische eieren, maar in 2022/2023 is dat andere koek. Als gevolg van de oorlog in de Oekraïne stijgen de voerkosten, terwijl de vraag naar biologische eieren fors daalt. Naar schatting tussen de 20 en 25 procent van de biologische leghennenbedrijven schakelen in die periode om naar scharrel. Zo ook Van Deelen en Van Grootheest in januari 2023. 'Economisch een verstandige keuze.'

Aan het begin van 2023 moeten ook de hennen worden besteld voor de nieuwe ronde: 35.000 dieren, want uit oogpunt van hygiëne wordt gewerkt met all-in-all-out. 'Op dat moment werd zowel biologisch als gangbaar geen enkel contract afgegeven.' De keuze valt daarom op de goedkoopste mogelijkheid: witte LSL-hennen (met kuiken doden). De eieren daarvan kunnen alleen op de Nederlandse markt en als industrie-ei worden afgezet.

'Voor 35.000 biologische hennen betaal je vlot 600.000 euro. Als de markt onzeker is, ga je geen gekke dingen doen. Zonder contract was ons het risico van die investering te groot.' Je praat, licht Van Deelen toe, namelijk niet alleen om het aankoopbedrag van de hennen, maar ook over de zes weken daarna die moeten worden voorgefinancierd. 'Dat moet je financieel wel kunnen behappen.'

Maar niets veranderlijker dan de markt. Een maand nadat de hennen zijn gekocht, krijgen de compagnons een contract – de eieren uit twee stallen gaan weg als 'vrije uitloop', de derde als 'scharrel' – bij eiergroothandel Kwetters. 'Of we daarmee tevreden zijn? Zeker. Een paar maanden later was de contractprijs per ei alweer lager. Je hebt het dan wel over een verschil van twee inkomens.' Op de markt van biologische eieren is nu weer sprake van een tekort.

Biologische leghennen

Van Deelen verwacht dat, tegen de tijd dat weer nieuwe koppels worden opgezet, dit biologische leghennen zullen zijn. In 2025 verandert de Duitse kwaliteitsregeling voor de traceerbaarheid van eieren (KAT). De wintergarten mag dan niet meer meetellen in de oppervlakte per dier, waardoor het aantal biologische hennen daalt.

'Ik verwacht dat wij dan in dat gat kunnen springen', merkt de ondernemer op. Ongeveer driekwart van de Nederlandse eierproductie gaat voor export naar Duitsland.

De 15 hectare die bij het bedrijf horen, is in gebruik als uitloop voor de hennen. Daarop weiden onder andere biologische schapen. Als gevolg van vogelgriep maken de hennen de afgelopen twee jaar geen gebruik van de uitloop. Van Deelen: 'Met de uitloop heb ik voor ogen dat de hennen er wat aan hebben, maar dat het ook wat opbrengt. Ik probeer altijd drie ruggen uit een varken te snijden.'

Daarom is 2 hectare van de uitloop in deeltijd gegeven aan een hovenier die er biologische kerstdennen laat groeien. De opzet is dat de kippen het gras tussen de dennen kort houden, maar omdat landelijk de ophokplicht weer van kracht is, doen Shropshire-schapen dat nu. 'Die vreten niet aan kerstdennen.' Op een halve hectare staan wilgen. De erfenis van een proef waaraan Van Deelen in 2016 meedoet. Het nettorendement daarvan is nul; de oogst kost net zoveel als de houtsnippers opbrengen.

Miscanthus

In 2022 gaat Van Deelen een nieuw avontuur aan en plant 5 hectare uitloop in met olifantsgras (miscanthus). Het is een van de weinige gewassen die mogen worden geteeld in een uitloop. De aanplant kostte 2.400 euro per hectare. Het gewas staat zeker twintig jaar, maar het duurt vier jaar voor het tot volle wasdom komt. Een eigenschap van het gewas is dat het een enorm wortelstelsel kan ontwikkelen en per hectare wel tot vier keer meer CO2 kan vastleggen dan een hectare bomen.