Luchtwegziekten bij varkens raak je niet zomaar kwijt

Samen met Vinod Shankar (AdVee dierenartsen), Emile Gijsen (VarkensArtsenZuid) en Jos Broere (MSD Animal Health) is Schuttert op studiereis geweest naar Amerika. Ze bezochten ook de beroemde Alan D. Leman Swine Conference, waar de nieuwste inzichten in diergezondheid gedeeld worden en onderzoeken worden gepresenteerd.

Daarnaast heeft de studiegroep varkensbedrijven bezocht in Minnesota en South Dakota, waar varkensbedrijven de tweede economische tak zijn. Doel van de studiereis en het congresbezoek was ervaringen opdoen over de aanpak van met name de luchtwegziekten griep en PRRS.

Kenmerkend is de standaardisatie van de Amerikaanse bedrijven. De meeste vleesvarkensbedrijven tellen 3.000 stuks, bij zeugen zijn het er 2.500 of 5.000. Vaak zitten de gespeende biggen op een andere locatie. Bij gesloten bedrijven geldt dat meestal ook voor de vleesvarkens.

Vleesvarkens liggen doorgaans op akkerbouwbedrijven die daarmee hun eigen mais en soja tot waarde brengen. De varkensmest hebben ze hard nodig voor de bemesting. De waarde van de mest is voor een gemiddeld bedrijf 30.000 dollar.

Niet consequent R&O

Opvallend qua gezondheid is dat de Amerikanen nog steeds kampen met PED, een ernstige diarree met veel uitval bij de biggen. Het komt op 20 procent van de bedrijven voor, terwijl dit in Nederland geen probleem meer is. Wel is bijvoorbeeld 100 procent van de bedrijven vrij van de ernstige luchtwegziekte APP en mycoplasma komt op 50 procent van de bedrijven voor.

Bij PED ligt de hoofdoorzaak in het transport. Vrachtwagens die naar de slachterij gaan, worden niet na ieder transport gereinigd en ontsmet. Doorgaans maar eens in de vijf transporten. Complicerende factor is ook dat er bijna zes maanden sneeuw ligt in Minnesota en South Dakota en er lang niet overal overdekte plaatsen zijn om te reinigen en ontsmetten (R&O). Waarbij het PRRS-virus bij 4 graden Celsius 35 dagen kan overleven, terwijl het bij temperaturen van 37 graden Celsius nog maar 16 uur is.

'Transport is dus een grote risicofactor voor de overdracht van PED, maar ook van griep en PRRS', vindt Schuttert. 'Met ieder transport is er steeds een risico dat er griep of PRRS binnenkomt. Waarbij je ook moet bedenken dat de meeste zeugenbedrijven geen eigen aanfok hebben, maar voortdurend jonge gelten aankopen.'

Al tientallen jaren wordt eraan gewerkt om PRRS van de varkensbedrijven te krijgen. Toch is maar 17 procent van de bedrijven continu vrij. Dat hangt met name af van hoe intensief een regio is. In de intensievere regio's ligt dit aantal lager. Gemiddeld is van alle monsters die worden onderzocht 30 procent besmet met het PRRS-veldvirus. 'Dat is hetzelfde als in Nederland, terwijl de Amerikanen veel vaker depop-repop toepassen, de speenbiggen en vleesvarkens op andere locaties liggen, ze een regionale aanpak kennen en soms luchtfiltering inzetten.'

Stevige aanpak

Na een bezoek aan Pipestone, een integratie van dierenartsen die 400.000 zeugen op 600 bedrijven hebben, blijkt dat het wel kan. Door een stevige aanpak is 90 procent van de bedrijven continu vrij van PRRS, dat is deels te wijten aan luchtfiltering. Daarnaast zag Pipestone in dat transport een zwakke plek is. Ze hebben daarom 80 eigen trailers en zorgen zelf voor reinigen, ontsmetten en drogen van de trailers.

Bij de presentatie van het familiebedrijf Christensen farms met 500 bedrijven, 1.000 medewerkers, een mengvoerbedrijf en slachterij bleek ook dat de Amerikanen houden van snel handelen. Als een bedrijf besmet blijkt met de PRRS-stam 144 wordt het bedrijf binnen een week geruimd. Deze stam is erg virulent en zorgt voor grote problemen.

Ook als een bedrijf besmet blijkt met PRRS en Mycoplasma wordt het snel geruimd, omdat deze combinatie ook grote problemen geeft. De snelle depop-repop kan omdat ze daarvoor een speciaal team hebben en altijd genoeg gelten achter de hand om een bedrijf te herbevolken.

Uit de economische cijfers, die ze in de VS stipt bijhouden, blijkt dat ze dit binnen een half jaar hebben terugverdiend met alleen de betere resultaten bij de zeugen. Gemiddeld is een bedrijf na een jaar of twee opnieuw besmet met PRRS. In tegenstelling tot Nederland vaccineren de Amerikaanse varkenshouders hun dieren minder vaak. De vrees voor recombinatie van een levend vaccin met een veldvirus is groot.

Meerdere griepstammen

Griep zien de Amerikanen ook als een probleem; ze zorgt voor vijf procent van de kosten in de keten. Om griep aan te pakken zijn grotendeels dezelfde maatregelen nodig als voor PRRS. Lastig is dat doorgaans meerdere grieptypen tegelijk aanwezig zijn op een varkensbedrijf en dat er steeds nieuwe varianten ontstaan die voor een uitbraak kunnen zorgen.

Daarom worden wel autovaccins gebruikt en is door MSD Animal Health recent een nieuw vaccin (Sequivity) ontwikkeld dat snel is aan te passen op de nieuwe varianten (net als bij het coronavaccin voor de mens). De eerste ervaringen hiermee zijn positief.

Bij de aanpak van griep is vaccineren van de mens van belang om te voorkomen dat varkens een nieuw type oplopen. Overdracht van varken naar mens gebeurt volgens de Amerikanen niet of nauwelijks en ze zien dit niet als een probleem.

Aanpak van griep en PRRS is zeker niet alleen van belang voor de virusziekten zelf. Duidelijk is dat ze wegbereiders zijn voor andere ziekten. Streptokokken komen in 35 procent van de gevallen voor in combinatie met PRRS en in 25 procent met griep.