Nog geen witte rook bij provincies, stikstof 'heet hangijzer'

Waar vier jaar geleden enkele provincies uit met name het Noorden hun coalitieakkoord in mei presenteerden, blijft het nu stil opvallend stil rond de formatie van de provinciebesturen. De formatieperiode duurt langer dan anders, constateert Vollaard. 'Ik heb het niet geklokt in aantal dagen, maar ik ben er stellig van overtuigd dat de formatie meer tijd kost dan eerder jaren', stelt hij.

'Het stikstofdossier is een heet hangijzer. Het gaat over de toekomst van het landbouwdossier. Dat ligt gevoelig. Daardoor staan de provincies meer in de schijnwerpers dan andere jaren. Er is veel meer media-aandacht voor', verklaart de hoofddocent politicologie aan Utrecht University die eerder samen met zijn collega Harmen Binnema het boek 'Provinciale politiek' schreef.

Als voorbeeld noemt de politicoloog het Provinciale Programma Landelijk Gebied, de gebiedsgerichte aanpak. 'Provincies hebben de verantwoordelijkheid genomen om voor 1 juli een gebiedsplan in te leveren. Een deel van het strijdtoneel speelt zich in de provincies af. Dat maakt het lastiger om compromissen te sluiten.'

Komst BBB

Ook de komst van BoerBurgerBeweging (BBB) in de provincies zorgt ervoor dat partijen de tijd nemen in de onderhandelingen, zegt Vollaard. 'BBB is een nieuwe partij die als serieuze coalitiepartner wordt beschouwd en veel inzet toont. Veel meer dan Forum voor Democratie, die vier jaar geleden groot werd. Die partij schoven andere fracties makkelijker opzij.'

Andere partijen kijken wat voor vlees ze in de kuip hebben met BBB. Ze tasten het af. Hoe strak zit BBB in bijvoorbeeld dossiers als stikstof en andere thema's? zegt de politicoloog. 'Het is logisch dat ze daar de tijd voor nemen. Als andere beoogde coalitiepartners als CDA en VVD iets anders doen dan dat BBB te pruimen vindt, kan dat zijn weerslag hebben op een provinciaal akkoord.'

Versnipperd

Met een grote partij als BBB blijft het politieke landschap versnipperd. Omdat andere politieke partijen klein zijn en provincies vaak wel een meerderheidscoalitie willen, kost het tijd om een coalitie te vormen. 'Vanaf 2007 zien we dat het lastiger is om coalities te vormen. We hebben met veel meer spelers te maken. Bestuurspartijen als VVD, CDA en PvdA waren vaak groot genoeg om samen of met enkele andere partijen een bestuur te vormen. Dat is nu anders', legt Vollaard uit.

Provincies Drenthe en Zeeland maken volgens de politicoloog een grote kans om als eerste een provinciebestuur voor de komende vier jaar te presenteren. 'Deze provincies hebben een rustige politieke cultuur. Mensen weten elkaar te vinden. Zeker een provincie als Zeeland heeft een andere stikstofproblematiek. Er is daar minder veehouderij dan in andere provincies. De stikstofneerslag komt daar vooral uit het buitenland.'

Mensenwerk

Aan een voorspelling over in welke provincies het vormen van een coalitie het lastigst wordt, durft Vollaard zijn vingers niet te branden. 'Ik heb daar simpelweg geen zicht op. Niemand heeft dat, behalve de betrokkenen. Waar het op neerkomt, is of de formateurs in staat zijn een sfeer te creëren bij de onderhandelaars dat ze ondanks onderlinge verschillen er met elkaar uit kunnen komen. Coalitievorming is mensenwerk. Het is niet alleen een kwestie van inhoudelijke verschillen overbruggen, maar ook inzet om verder te willen.'

Dat het stil blijft in de provincies is overigens een goed teken, vindt de politicoloog. 'Wanneer het zo lang stil is, wordt er nog gewerkt. Als er gelekt wordt, dan loopt de coalitievorming blijkbaar niet.'