Geitenhouder al blij als bokjes worden opgehaald

De melkgeitenhouderij in Nederland worstelt al jaren met de bokjesproblematiek. De geitenhouders hebben eigenlijk alleen belang bij de vrouwelijke lammeren die op hun bedrijven worden geboren. Die fokken ze op tot melkgeiten. Voor de bokjes is er geen economisch rendabel afzetkanaal.

In het verleden gingen veel bokjes bijvoorbeeld naar Spanje waar ze afgemest werden. Onder meer vanwege het langdurige transport was dit niet zo diervriendelijk. De geitensector heeft verschillende initiatieven uitgeprobeerd om de bokjes in eigen land op een rendabele manier af te mesten.

'Het blijft een moeilijk verhaal. Als sector hebben we een verantwoordelijkheid om goed met de bokjes om te gaan. Ik denk dat afmesten op het geboortebedrijf het meest voor de hand ligt', zegt melkgeitenhouder Jasper de Hoon in het Etten-Leur. 'En dat is ook wat we sinds enkele jaren doen.'

Na de geboorte krijgen bokjes en geitlammeren op het Noord-Brabantse bedrijf dezelfde aandacht en zorg. De Hoon: 'We vangen ze warm op en zorgen voor een goede biestvoorziening. Bokjes blijven zo'n zes à zeven weken hier op het bedrijf. Bij vertrek hebben ze een slachtgewicht tussen de 8 en 12 kilo.'

De aanpak van De Hoon is in lijn met het bokjesplan van LTO en de Nederlandse GeitenZuivel Organisatie. Dit plan geeft aan dat vanaf 2025 alle bokjes minimaal veertien dagen op het bedrijf blijven. Bij veel melkgeitenhouders gebeurt dit al, deels omdat ze geen andere mogelijkheid hebben.

Afmestbedrijven

Tot enkele jaren geleden waren er nog diverse bokjesafmestbedrijven actief. Die zijn vrijwel allemaal gestopt. 'Dat is vooral het gevolg van de handelwijze van de overheid', stelt Niels van Middelkoop. Hij is bestuurder bij de LTO-vakgroep Melkgeitenhouderij en melkgeitenhouder in het Gelderse Horssen.

'De bokjesmesters hadden doorgaans een vergunning voor andere diercategorieën als varkens en rundvee, en benutten vrijgekomen stallen om bokjes te mesten. Gemeentes maakten hier geen punt van', stelt Van Middelkoop. 'Sinds er in de meeste provincies een jaar of vijf geleden een geitenstop is afgekondigd, doen overheden moeilijk en mogen mesters geen bokjes meer aanvoeren.'

Landelijk zijn er enkele grotere spelers, onder meer de Pali Group en Van Bokhoven, die zich bezighouden met de inkoop van bokjes en de afzet van het bokkenvlees. Zij kunnen het vlees goed kwijt. Al is dat niet naast de deur. Vrijwel al het vlees gaat naar Zuid-Europa, met name in Portugal en Spanje zijn consumenten er gek op.

Positief saldo verdwenen

Dat er afzetmogelijkheden voor het vlees zijn betekent niet dat het mesten van bokjes voor de melkgeitenhouders een lucratieve bezigheid is. Dat is het nooit geweest, maar het laatste jaar hebben forse kostenstijgingen gezorgd voor het geheel verdwijnen van een positief saldo. 'Al een aantal jaren is de opbrengstprijs van de bokjes redelijk stabiel. Maar het melkpoeder dat we gebruiken om de dieren te voeden is spectaculair in prijs gestegen', geeft Van Middelkoop aan.

Geitenhouders houden de bokjes doorgaans tot ze ongeveer 10 kilo wegen. De opbrengstprijs is dan ongeveer 18 euro. Het grootste deel van dit bedrag heeft de geitenhouder nodig voor de aankoop van melkpoeder.

Van Middelkoop constateert dat het voor Nederlandse melkgeitenhouders financieel veel lastiger is om bokjes te mesten dan voor collega's die dichter bij de landen boeren waar het bokjesvlees heengaat. 'Globaal geldt dat de opbrengstprijs van bokjes toeneemt hoe zuidelijker in Europa je komt. Handelaren betalen hier minder omdat er verderop in de keten veel kosten zijn. Vooral de keuringskosten zijn extreem hoog.'

Hoge keuringskosten

Van Middelkoop rekent voor dat er ongeveer 1 euro per kilo vlees opgaat aan keuringskosten. Het grootste deel gaat naar de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) die bij het slachten van bokjes permanent aanwezig is, en een deel is bestemd voor de Kwaliteitskeuring Dierlijke Sector.

'In vergelijking met bijvoorbeeld varkensvlees zijn de keuringskosten veel te hoog. Dat komt vooral doordat een NVWA-keurmeester verhoudingsgewijs weinig bokkenvlees keurt. In de slachterijen ligt de capaciteit op zo'n zestig bokjes per uur. Dat is 300 kilo vlees per uur', legt Van Middelkoop uit.

Nog los van de lage opbrengstprijs, worstelen veel geitenhouders regelmatig met het probleem dat de veehandelaar niet komt om de slachtrijpe bokjes op te halen. 'De oorzaak daarvan is een te krappe slachtcapaciteit in Nederland', stelt Van Middelkoop.

Krappe slachtcapaciteit

Onder meer door de eerdergenoemde keuringskosten zijn veel slachterijen niet zo happig om bokjes te slachten. 'De krapte aan slachtcapaciteit hangt ook samen met het gegeven dat de meeste geitenhouders hun dieren in het vroege voorjaar laten aflammeren. Het gevolg daarvan is dat veel bokjes tegelijk slachtrijp zijn en het aanbod van bokjes bij de slachterijen in een korte periode explosief toeneemt', zegt de LTO-vakgroepbestuurder.

Het langer houden van de bokjes is volgens Van Middelkoop vervelend voor de melkgeitenhouder. 'Meestal ontbreekt daarvoor de ruimte en het risico op ziekte neemt toe.' LTO Melkgeitenhouderij spant ervoor zich in om de strubbelingen bij de afzet van bokjes te verkleinen. Onder meer door overleg met de NVWA over de beschikbaarheid van keurmeesters en de keuringskosten.

Melkgeitenhouder De Hoon houdt er rekening mee dat het opfokken van bokjes ook de komende jaren geen renderende activiteit wordt. 'Een lastig punt voor andere schakels in de voedselketen is dat het om een seizoensproduct gaat.'