Belgische stikstofminister: 'Politiek heeft collectief gefaald'

Demir is in Vlaanderen minister van Justitie en Handhaving, Omgeving, Energie en Toerisme. Tot haar portefeuille behoren ook natuur en stikstof. Dinsdag was zij te gast op een netwerkbijeenkomst van LTO Nederland. Daar gaf zij een presentatie over de Vlaamse stikstofaanpak, die, saillant detail, Programmatische Aanpak Stikstof oftewel PAS is genoemd.

Volgens de Vlaamse minister ligt de oorzaak voor de Belgische stikstofproblematiek bij de aanwijzing van Natura 2000-gebieden in 1996 en de toevoeging van nog eens 38 extra gebieden in 2004. 'Met de beste bedoelingen zijn er in die gebiedjes kleine stukjes uitgeknipt. Dat zijn landbouwbedrijven. Dan weet je eigenlijk dat dat op termijn problemen met zich gaat meebrengen', zegt Demir.

Na de definitieve aanwijzing is er vervolgens vijftien jaar lang te weinig gedaan door de Vlaamse overheid, stelt de minister. Versnippering van het landelijk gebied, verdroging, bodemkwaliteit, het soort natuurbeheer, stikstofneerslag, vermesting uit andere bronnen, Vlaanderen heeft het laten versloffen volgens haar. 'De politiek heeft hier collectief gefaald om verantwoordelijkheid te nemen.'

Onvoldoende antwoord

Als gevolg hiervan maakte Vlaanderen in 2021 zijn stikstofarrest mee. De rechter sprak destijds uit dat Vlaanderen onvoldoende antwoord heeft op de stikstofuitdaging. 'Er is te veel vergund en te weinig rekening gehouden met de impact van de uitstoot', zegt Demir die er vervolgens mee aan de slag ging. Ze keek daarbij met een schuin oog naar de noorderburen. 'We wisten uiteraard dat Nederland dit een paar jaar eerder meemaakte, waardoor gebieden op slot kwamen te zitten. Zo ver wilden we het met de Vlaamse regering niet laten komen.'

Het zwaartepunt van de stikstofaanpak lag in Vlaanderen aanvankelijk op de transportsector. Voor de aanpak van de landbouwtransitie wilden de Belgen de tijd nemen, met het oog op geleidelijkheid en redelijkheid. De uitspraak van de rechter zette daar een streep door. 'Er moest nu zo snel mogelijk een stikstofplan worden opgemaakt om een vergunningstop te vermijden.'

Met daarbij ook perspectief voor boeren. België telt 30.000 boeren minder dan in 1990. Hoewel bedrijven in grootte zijn verdubbeld (de veestapel in het land telt 50 miljoen dieren tegen 27 miljoen in 1990), ligt het inkomen van de gemiddelde boer 17 procent lager dan dat van iemand met een fulltimebaan in loondienst.

Generieke aanpak

In tegenstelling tot Nederland koos Vlaanderen niet voor een gebiedsgerichte aanpak, maar voor een generiek plan om de stikstofuitstoot naar beneden te brengen. Hierbij moeten alle sectoren een bijdrage leveren, niet alleen de agrarische sector. Voor de pluimvee- en varkenssector staat een reductievermindering van 60 procent in 2030, voor vlees- en melkvee is dat 15 procent. De industrie moet 50 procent ammoniak en 21 procent stikstofoxiden verminderen, voor de transportsector is dat 20 en 78 procent.

De Belgische aanpak is goedgekeurd door Europa. Demir zegt niet blij te zijn met de aanpak, maar wel tevreden met het stikstofplan. 'Er is duidelijkheid en rechtszekerheid en we weten waar we naartoe moeten gaan. En de landbouw kan verder. Want geen stikstofplan is vooral erg voor de samenleving, voor iedereen die die duidelijkheid en rechtszekerheid wil. Mijn oproep aan Nederland is om zo snel mogelijk stikstofkaders te maken, zodat het voor iedereen duidelijk is.'

Het verbeteren van het inkomen van de boer wil de Vlaamse minister in Europees verband aanvliegen. 'In de hele voedselketen moet de positie van de boer worden versterkt.' Tot slot gaf zij aan dat landen goed moeten nadenken voordat ze 'ja' zeggen tegen Europa. 'Ik ben nu zelf geconfronteerd met alles wat daar in het verleden is beslecht. Zo'n arrest is vreselijk.'