FNLI-directeur: 'Het belang van agrofoodsector wordt in ons land onderschat'

De stikstofcrisis heeft Nederland met de neus op de feiten gedrukt. In de toekomst moeten er dingen anders, stelt Adema. 'We zijn decennialang met veel innovatie heel groot geworden als agrofoodbusiness, we leerden op grote schaal produceren. Nu moeten we diezelfde kracht aanwenden om opnieuw een innovatieslag te maken. Op die manier zijn we toekomstbestendig en kunnen we internationaal een grote rol blijven spelen', zegt de FNLI-directeur.

Als de keten haar kracht aanwendt, kan Nederland de koploperspositie behouden

Cees-Jan Adema, directeur van FNLI

Dus ondanks de stikstofcrisis moeten we niet minder voedsel produceren?

'Ik vind dat een verkeerde discussie, het gaat te veel over wat we minder kunnen doen. Het belang van de Nederlandse agrofoodsector wordt onderschat. We hebben hier een vruchtbare delta waar we in staat zijn om hoogproductief voedsel te maken. Natuurlijk is dat economisch heel aantrekkelijk, maar ik vind ook dat we een morele verplichting hebben naar de wereld. Door klimaatverandering is het op sommige plekken steeds lastiger om goed voedsel te produceren.'

En de natuur dan?

'We moeten zorgen voor evenwicht tussen productie en ecologisch draagvlak. Dat zal op sommige plekken schaalverkleining betekenen, maar elders intensieve landbouw met volle inzet op innovatie. Ik ben ervan overtuigd dat Nederland dat kan. Als je die ambitie waarmaakt, heb je ook internationaal een enorme voorlopersrol. Want met alle vraagstukken waar we hier tegenaan lopen krijgen andere landen op termijn ook te maken.'

U zit namens uw sector ook aan tafel bij het Landbouwakkoord. Wat is daar uw inzet?

'Dat het Landbouwakkoord vooral ook een ketenakkoord moet zijn. Perspectief voor de primaire sector is er alleen met een sterke keten. Wij pleiten voor ruimte voor ketensamenwerking. Met elkaar moeten we nadenken hoe we de boel gaan lostrekken.

'Als de Nederlandse agrofoodsector op prijs moet concurreren met het buitenland, speel je een verloren wedstrijd. De toegevoegde waarde van wat we hier produceren is kwaliteit, en duurzaamheid kan dat worden. Wat van het land komt, moet optimaal worden verwaard.'

Hoe moet dat vorm krijgen?

'De footprint van producten moet inzichtelijk worden gemaakt. Er is een eenduidige meetmethodiek nodig die ook geldt voor de landen om ons heen in Noordwest-Europa. Op die manier creëer je een gelijk speelveld en krijgt duurzaamheid een plek in de kostprijs van producten. Met 'true cost accounting' wordt de hele keten beloond voor meer dan alleen het product.'

Voelt de verwerkende industrie zich verantwoordelijk voor de boer?

'Zeker, het is belangrijk dat iedereen op een faire manier wordt beloond. We moeten ook ophouden met redeneren in tegenstellingen. Zonder goede keten is er geen verdienmodel voor boeren, maar andersom geldt dat net zo. We moeten daar waar mogelijk toe naar langjarige contracten, naar gesloten ketens. En dat zien we in de praktijk ook gebeuren. Wij voelen de gezamenlijke verantwoordelijk om onzekerheid voor boeren weg te nemen.'

Landbouwminister Piet Adema wil de bijdrage van de keten desnoods met wetgeving afdwingen.

'Met het versterken van ketens kun je hetzelfde effect sorteren als met wetgeving. Bovendien creëer je enthousiasme door samen aan ketens te bouwen. Er zijn ook al genoeg voorbeelden van gezamenlijke initiatieven. We beginnen dus niet op nul, al hebben sommige ketens een zetje nodig.'

Welk effect hebben de diverse crises op de landbouwtransitie?

'Grondstoffen en energie waren altijd bijna onbeperkt en betaalbaar voorradig. Het afgelopen jaar is gebleken dat dit een stuk minder zeker is dan we dachten. Het heeft het speelveld veranderd. De realiteit is dat consumenten keuzes moeten maken. Daarom is het eigenlijk gek dat duurzaam geproduceerd voedsel vaak duurder is.

'Ik zou graag een versnelling willen zien van 'true pricing'. Dat is complex, maar er ligt een hele ontwikkelagenda en ik denk dat er ook aan tafel bij het Landbouwakkoord wel draagvlak voor is.'

Ketendirecteur Constantijn Ninck Blok van Albert Heijn (AH) noemde zich recent in Nieuwe Oogst geen voorstander van een landelijk duurzaamheidsprogramma. Hoe kijkt u daartegenaan?

'Hij zegt in feite dat zijn verantwoordelijkheid ligt bij de ketens waarin AH actief is. Dat geldt ook voor ons, veel producten gaan natuurlijk rechtstreeks vanaf het land naar het buitenland. De vraag is hoeveel je concurrerend kunt blijven als je extra belastingen loslaat op alle grondstoffen. Dat kan alleen als je extra waarde weet te creëren, ook in internationale ketens.'

In hoeverre beïnvloedt de Green Deal de agrofoodketen?

'Natuurlijk brengt dit wetgeving met zich mee die geïmplementeerd moet worden, maar ook liggen er enorme kansen voor de keten. Als we de kracht aanwenden die we al decennialang bewezen hebben, zit er ongelooflijk veel potentie waar we onze koploperspositie mee kunnen behouden.'

Komt de landbouwsector beter uit de transitie?

'Ik hoop dat het Landbouwakkoord een gemeenschappelijk perspectief biedt. Het is misschien geen snelle oplossing voor alle problemen, maar het kan iets bieden om de schouders onder te zetten. En met innovatieve technieken kunnen we in de toekomst wellicht meer produceren tegen een lagere footprint.'