Gaan in de toekomst alle glastuinders naar full-led?

Er wordt al jaren onderzoek gedaan naar ledverlichting in de kas. Geen vreemde ontwikkeling, lampen zijn immers in veel teelten de grootste energieverslinders. Dat gaf Frank Kempkes recent aan in Nieuwe Oogst. Hij is actief betrokken bij het project KAS2030 van Wageningen University & Research. 'Het is de eerste stap in serieuze energiebesparing.'

Full-ledverlichting is ongeveer twee keer zo zuinig als belichting met gangbare SON-t-lampen. Juist daarom is ook de demonstratiekas van het project in Bleiswijk volledig voorzien van ledverlichting.

Bij vervanging van gangbare SON-t-lampen kost ledverlichting, bij een gelijke lichtintensiteit, dus tot ongeveer de helft van het elektriciteitsverbruik. Afhankelijk van het spectrum en de fabrikant is dat soms iets minder dan de helft, maar de besparing blijft substantieel. Daarnaast levert de lagere warmte-input per eenheid licht bij ledverlichting een voordeel op in warmere streken en koelere teelten.

Volgens directeur Sander Hogewoning van Plant Lighting, dat onderzoek doet naar belichting bij verschillende kasgewassen, biedt ledverlichting in de kas nog veel meer voordelen. 'Je hebt met ledverlichting ook keuze in de spectrale samenstelling van het licht. Dat betekent dat je het gewas kunt sturen aan de hand van het licht.' Hogewoning geeft aan dat zo bijvoorbeeld kan worden gestuurd op de lengtegroei van chrysanten.

Traploze dimbaarheid

Een ander voordeel is de traploze dimbaarheid van ledlampen. Dit maakt het onder meer mogelijk om in te spelen op fluctuaties in daglicht en de elektraprijzen over de dag. In de demonstratiekas van KAS2030 proberen ze de ledlampen zo efficiënt mogelijk in te zetten, waardoor de kas meteen kan worden verwarmd. Al is er bij verschillende partijen wel twijfel of die lampwarmte alleen voldoende is om een goede opbrengst te realiseren.

Plant Lighting heeft die twijfel voor de lisianthusteelt ondervangen in een onlangs uitgevoerd onderzoek. In een kasproef in het winterseizoen 2021/2022 kwam naar voren dat het gemis aan warmtestraling kan worden gecompenseerd door te telen bij eenzelfde luchttemperatuur, bij voldoende verwarming en een goede isolatie van de kas. 'Daardoor was de lisianthus niet trager in ontwikkeling bij full-ledverlichting dan onder SON-t-lampen. Al moet dan wel het juiste spectrum led worden gebruikt', geeft Hogewoning aan.

Alle gewassen zijn geschikt

Dat dit bij de lisianthusteelt positief heeft uitgepakt, betekent niet dat dit voor iedere teelt het geval is. 'Ik denk dat alle gewassen uiteindelijk geschikt zijn voor teelt onder full-ledverlichting. Maar voordat het zover is, moeten we de juiste kennis vergaren over de gevolgen van het lichtspectrum of de kleursamenstelling en de energiebalans voor het gewas. We kennen dat effect nog lang niet voor alle gewassen', licht Hogewoning toe.

'En doordat minder stralingsenergie wordt ingebracht met ledlampen, verdampt het gewas wellicht niet genoeg. Dit laatste zal in de toekomst waarschijnlijk meer aandacht gaan krijgen in onderzoeken', aldus de Plant Lighting-directeur.

Ondanks dat er voor flink wat gewassen wel een spectrum is waarmee goed is te telen, maakt dat de overstap naar full-ledverlichting in de kas absoluut geen kwestie van louter een paar lampen vervangen. 'Je moet echt leren telen onder full-ledverlichting', stelt themaspecialist Dennis Medema van Glastuinbouw Nederland.

Experimenteren

'Je moet als teler opnieuw kijken naar de bemestingsgift, hoe om te gaan met het gemis aan warmtestraling en bijvoorbeeld je gebruik van water. Het is experimenteren. En ook zijn er nog veel vragen over het effect op de plantweerbaarheid en biologische bestrijders en bestuivers', verduidelijkt Medema. 'Een ander aandachtspunt is de veiligheid voor de mens en met name voor het menselijk oog.'

Daarbij is de investering die gepaard gaat met de overstap naar full-ledverlichting in de kas groot. 'Dit is al jaren een bottleneck in de sector. Wanneer we kijken naar concrete bedragen, is de investering in full-ledverlichting ongeveer drie keer zo hoog als de aanschaf van SON-t-verlichting', rekent Medema voor.

Verlaging kostendrempel

De Glastuinbouw Nederland-specialist geeft wel aan dat dat de EG-subsidieregeling en fiscale maatregelen de kostendrempel afgelopen jaren hebben verlaagd. 'Inmiddels is voor een aantal honderden hectares subsidie aangevraagd.' Hogewoning is daar niet verbaasd over. 'De terugverdientijd is op dit moment een stuk sneller. Dat is een gevolg van de hoge energieprijzen. Voor veel telers is de overstap op full-led nu interessant.'

Zowel Medema als Hogewoning verwacht dat in de verre toekomst het merendeel van de glastuinders in Nederland is overgestapt op full-ledverlichting. 'Het tempo van die ontwikkeling zal afhangen van de elektriciteitsprijzen, wetgeving, kennisontwikkeling en gewasrespons. Maar ik weet bijna zeker dat SON-t uiteindelijk volledig wordt vervangen door ledverlichting', concludeert Hogewoning.