Vijf boeren en een gasleiding van 10 kilometer

Wie over de A1 naar het oosten rijdt, ziet ter hoogte van Deventer aan de rechterhand twee grijze koepels boven het maaiveld uitsteken. Het zijn de monovergisters van twee van de vijf boeren van Oxe Geeft Gas, vernoemd naar het buurtschap Oxe. De drie andere gassilo's liggen iets verderop. Op een van de erven wordt nog gebouwd aan de 'zak', de silo waarin de voorraad boerengas wordt aangelegd.

'Het is soms een nadeel dat we hier zo dicht bij elkaar en dicht op de stad zitten, maar bij dit project was het juist een groot voordeel', zegt melkveehouder Hans Nijkamp, een van de deelnemende boeren.

Rond Oxe ging zo'n 10 kilometer aan leidingen de grond in. Tussen de boerderijen heeft de gasleiding een diameter van 90 millimeter, vanaf de gasopslag loopt een buis van 160 millimeter naar het industrieterrein ten zuiden van Deventer. De kunststofleidingen liggen op 1,20 meter onder de grond.

De boeren uit Oxe hebben veel geleerd van een project in het Twentse Noord-Deurningen, waar sinds eind 2019 Energiecoöperatie IJskoud al 2,25 miljoen kuub biogas leverde uit de mest van zeven melkveebedrijven. De doelstelling van Oxe Geeft Gas is een jaarproductie van 1 miljoen kuub biogas.

'Van de collega's in Noord-Deurningen kregen we het advies het leidingennetwerk vooral in eigen beheer aan te leggen om vertragingen te voorkomen. En dat het belangrijk is om grote vaste afnemers te zoeken', zegt Nijkamp.

Kostenplaatje

Voor het hele project komt het kostenplaatje op een slordige 3 miljoen euro. De boeren hebben daarin zelf ook een aanzienlijk risico genomen. 'In het eerste jaar hebben we elkaar daarom de ruimte gegeven om je terug te kunnen trekken. We hebben ook vaak gezegd: 'We stoppen ermee.' Maar we zijn nu blij dat we bijna van start kunnen gaan.'

Voor de aanleg van het leidingnet rond de Oxersteeg ontving de coöperatie 500.000 euro subsidie, eenzelfde totaalbedrag aan subsidie ontvingen de boeren voor het doen van stalaanpassingen. Deze waren nodig om te zorgen dat de mest zo vers mogelijk in de vergister arriveert. Verder ligt er een SDE-traject van twaalf jaar onder.

Over de benodigde subsidies zegt Nijkamp: 'Het gaat hier om een investering in de energietransitie en dan mag het de maatschappij wat kosten.' Zijn verwachting is dat Oxe Geeft Gas na de start in september zwarte cijfers gaat schrijven. 'We hebben een goede gasprijs afgesproken en hebben de SD-subsidie eigenlijk niet nodig, maar die biedt wel een garantie voor de lange termijn.'

In Deventer werden de grote afnemers gevonden in ForFarmers en Royal GD. De eerste gebruikt het biogas voor het maken van stoom dat nodig is voor het persen van veevoerbrokken. De overstap op biogas vergt in die stoominstallatie en de verwarmingsketel van GD wel een aanpassing van de branders, aangezien het gas uit mest een calorische waarde heeft van 65 procent van die van aardgas.

Afnemers willen leveringszekerheid. Ook de financiers van het project vragen om meer garanties. Vandaar dat ook de leveranciers van de installatie en onderliggende techniek participeren in de bv Oxe Geeft Gas.

Nijkamp: 'Voor ons is dat een nadeel, want we moeten de winst met acht partijen delen.' Maar het biedt ook een groot voordeel. 'Naar het onderhoud van de installatie hebben we zelf geen omkijken. Die techniek heeft ook niet mijn interesse. Ik wil met mijn dieren werken. We worden er niet rijk van, maar dat zijn we als boeren wel gewend.'

Langetermijnvisie

Wat is dan wel de motivatie van de boeren uit Oxe om aan dit project te beginnen? 'Ook op de lange termijn willen we hier met onze bedrijven door kunnen aan. Als boer kijk je over je eigen generatie heen. Als een van mijn kinderen de boerderij wil overnemen, speelt wel de vraag hoe je door kan gaan in een sterk veranderende omgeving. In het verdienmodel blijven onze koeien de belangrijkste inkomstenbron, maar deze biogasinstallatie geeft ons wel een extra voordeel richting de maatschappij.'

De maatschappelijk bijdrage van Oxe Geeft Gas is een energieproductie met een besparing van 1,9 miljoen kilo CO2. Dat is te vergelijken met de elektriciteitsopwekking van anderhalve grote windmolen. Bij een verdere doorontwikkeling van de biogasinstallatie is ook een fikse reductie van de stikstofuitstoot mogelijk, stelt directeur René Cornelissen van CCS Energie Consultancy uit Deventer. Hij begeleidt het project.

Stikstofstripper

Op het bedrijf van Nijkamp draait op dit moment een proef met een stikstofstripper. Deze heeft volgens Cornelissen de potentie om de uitstoot van stikstof met 60 tot 70 procent te verminderen. Naast de reductie van stikstof levert deze als eindproduct de meststof ammoniumsulfaat op.

De Europese Commissie lanceerde onlangs een ambitieus groeiplan naar de productie van 35 miljard kubieke meter biogas in 2030. In 2020 was dat voor de hele Europese Unie nog maar 3 miljard kuub. Cornelissen schat de bijdrage die de Nederlandse melkveehouderij in haar huidige omvang kan leveren op 1,5 tot 2 miljard kuub. 'Dat is 5 procent van ons totale Nederlandse gasverbruik.'