Activeer het bodemleven met groenbemesters

Het lijkt op het eerste gezicht een wat vreemd betoog als strenge stikstofeisen het maatschappelijke debat domineren. Jos Deckers, verkoopdirecteur bij DSV zaden, pleit juist voor het mobiliseren van stikstof. Vlinderbloemige gewassen uit soortenrijke groenbemesters, zoals erwten, wikke- en klaversoorten, kunnen met hulp van Rhizobium-bacteriën stikstof uit de lucht binden. En andere soorten in de groenbemesters van DSV zaden zorgen weer dat de stikstof beschikbaar komt voor de volgende teelt.

Deckers maakt zich zorgen over de focus op stikstof die in de vorm van ammoniak onder andere uit de veehouderij vrijkomt. Hij wil ook graag het andere deel van diezelfde stikstofkringloop belichten. ‘Planten hebben stikstof nodig om te groeien. Waar de landbouw nu vooral als een probleem wordt gezien, biedt het ook een deel van de oplossing’, oordeelt hij.

Deckers pleit met zijn collega’s voor een jaarrond groen bouwland. Dat voorkomt allereerst dat veel stikstof, opgeslagen in de bodem, vervliegt.

Het tweede winstpunt is dat groenbemesters ook nitraatuitspoeling tegengaan. Specifieke soorten als facelia, bladrammenas en niger kunnen overtollige stikstof uit de bodem opnemen en opslaan voor het volgende gewas. ‘Dat is afhankelijk van het mengsel en van de hoogte van het gewas’, merkt Deckers op. ‘De vuistregel is dat per 10 centimeter gewas ongeveer 10 kilogram stikstof per hectare wordt opgenomen.’

Belangrijk daarbij is de verhouding tussen koolstof (C) en stikstof (N) in de groenbemester. Dat bepaalt wanneer voedingsstoffen beschikbaar komen voor de hoofdteelt. Een groenbemester met veel vlinderbloemigen heeft in een algemeen een lage C/N verhouding waarbij de stikstof sneller beschikbaar komt in de volgende teelt.

Een hoge verhouding tussen C en N kan juist het omgekeerde effect hebben: de stikstof komt niet direct beschikbaar voor de groei van planten, maar is nodig voor opbouw van organische stof.

Stikstof vastleggen

Een kampioen in het vastleggen en beschikbaar stellen van stikstof is de soortenrijke groenbemester TerraLife N-Fixx 50. Het kan naast veel stikstof uit de lucht opnemen ook veel organische stof opbouwen. Een uitgekiende mix aan plantensoorten zorgt voor meer en een diverser bodemleven.

De combinatie van gewassen zorgt voor een brede variatie aan beworteling. ‘Planten maken meer wortels aan als ze met meerdere soorten bij elkaar groeien. Dat zorgt voor een betere vastlegging van koolstof in de bodem, voor een betere bodemstructuur en een betere doorlaatbaarheid en minder uitspoeling van nutriënten', zegt Deckers.

‘Het belang van een goede bodem wordt ook steeds meer door boeren en tuinders erkend. Het zijn natuurlijke processen en samen met onderzoekers en experts in het veld proberen we de juiste groenbemesters te ontwikkelen.’

Vergroening volgens GLB

De groenbemesters hebben de wind in de rug, ziet de verkoopdirecteur. ‘Momenteel is kunstmest zo duur dat het heel interessant is om vlinderbloemigen in te zetten voor stikstofvastlegging', stelt hij.

'Een voordeel is ook dat bij groenbemesters met vlinderbloemigen de stikstof geleidelijk vrijkomt en niet in een piek zoals bij KAS het geval is. Daarnaast verwachten we dat soortenrijke mengsels bijdragen aan de vergroening binnen het nieuwe GLB. De details zijn nog niet bekend, maar ze dragen duidelijk bij aan een duurzame bedrijfsvoering.’

‘Tel daar bij op dat op veel plaatsen de bodemvruchtbaarheid terugloopt en dat door klimaatverandering droogte of juist hoosbuien frequenter voorkomen. Met daarnaast de beperkingen op het gebruik van chemische gewasbeschermingsmiddelen groeit het belang van de weerbare bodem als basis voor weerbare planten’, vervolgt de DSV-specialist. ‘We spreken graag over een kuur voor de bodem.’

Ook bij niet-kerende grondbewerking (NKG), zoals op de Limburgse lössgronden, zorgt de diepe beworteling van soortenrijke groenbemesters voor meer lucht in de bodem. ‘Eigenlijk zijn de regenwormen dan de vervanger van de ploeg. En de groenbemester is weer het voedsel voor het bodemleven.’

Akkerbouwers of vollegrondsgroentetelers kunnen met hulp van een breed assortiment groenbemesters steeds beter sturen; op biodiversiteit boven- of ondergronds, op meer humusopbouw of op extra voeding voor een hogere opbrengst van de hoofdteelt. Zo is een combinatie van Japanse haver, zomerwikken en bladrammenas geschikt voor intensieve bouwplannen met bieten en aardappelen.

Daarnaast zijn er biologische TerraLife-mengsels op de markt en mengsels voor het creëren van bloemrijke akkerranden. Deckers: ‘Hiermee kun je ook insecten trekken die als natuurlijke vijanden het gewas beschermen en zeker in teeltvrije zones voorkomt een akkerrand dat ongewenste kruiden als jacobskruiskruid of akkerdistels hun opmars maken.’

Nieuw in het assortiment van DSV zaden zijn Afrikaantjes, Tagetes patula. ‘Soortenrijke mengsels hebben heel veel voordelen, maar als je te veel parasitaire aaltjes hebt, dan is het verstandig om die eerst te onderdrukken. En dat kan beter met deze eenjarige plant: het is een hele goede natuurlijke bestrijder van wortellesieaaltjes.’

Good guys in de bodem

In Nederland loopt de publiek-private samenwerking PPS Groenbemesters. Het onderzoek richt zich op de effecten van groenbemesters op de microbiële gemeenschap in de bodem in relatie tot mogelijke ziekte-onderdrukkende eigenschappen. Onderzoekers brengen zowel het aanwezige bodemleven (DNA) als de actieve bodemgemeenschap (RNA) in kaart.

De focus ligt op de ‘good guys’ in de bodem. Deze kennis helpt bij de ontwikkeling van groenbemesters en bij de keuze van de telers. De PPS Groenbemesters heeft aan het licht gebracht dat het bodemleven geactiveerd kan worden. ‘Bacteriën en schimmels die aanwezig zijn, worden als het ware wakker. Dat helpt ons nog dieper op de materie in te zoomen’, zegt de verkoopdirecteur.

‘Het is een belangrijke validatie van wat we in de praktijk al zagen. Dat brengt natuurlijk weer tal van nieuwe onderzoeksvragen met zich mee. Hoe kun je dan sturen en welke planten hebben welk effect? Idealiter heb je het juiste mengsel voor elk probleem, maar zover zijn we nog niet. Zo gaat er een nieuwe wereld open met soortenrijke mengsels. Of het nu gaat om de stikstof-, fosfaat- of koolstofkringloop: soortenrijke mengsels zijn een deel van de oplossing.’