Duurzaam koeienmenu met soortenrijk grasland

Hoe staat het gras erbij in 2021? 'Na een koude start van het jaar kwam de eerste snede later op gang met hier en daar extra ongewenst onkruid zoals muur. Door groeizaam weer is er later in het voorjaar en in de zomer veel gras gegroeid' zegt Roy Kuenen, ruwvoerspecialist bij DSV zaden. 'We zien verder redelijk veel muur als ongewenst kruid en de eerste snede komt wat later dit jaar.'

In het voorjaar en einde van de zomer is het topdrukte voor Kuenen, die veel graslanden beoordeelt. Hij houdt boeren een vrij eenvoudige rekensom voor. 'Als 85 procent van de graslanden uit goede grassen bestaat, dan kun je het helemaal in stand houden, tussen de 85 procent en 60 procent goede grassen adviseren we doorzaai en bij minder dan 60 procent adviseren wij scheuren en opnieuw inzaaien, want dan wegen de kosten op tegen de lagere opbrengsten.'

Een trend die de ruwvoerspecialist ziet, is dat veel melkveehouders de overstap maken naar kruidenrijke mengsels. Waar de afgelopen jaren vooral de coöperaties en retailers duurzamer landbeheer stimuleerden, komt het initiatief voor kruidenrijk grasland steeds vaker van de koeienboeren zelf, weet Kuenen.

De afgelopen droogtejaren spelen daarbij een grote rol. Kruiden en vlinderbloemige gewassen zijn met een diepere beworteling beter bestand tegen een gebrek aan water. Daarnaast is door intensief landbeheer en een te hoge bandenspanning de grond vaker verdicht. Het diverse wortelstelsel zorgt voor een betere bodemstructuur en meer organische stof in de bodem en daardoor ook een betere waterinfiltratie.

Goede opbrengsten

Sinds 2015 beproeft DSV zaden soortenrijke gras-kruiden-mengsels. 'Het kruidenrijk grasland zorgt voor een hogere eiwitopbrengst en een betere benutting van stikstof', weet Kuenen. 'Zeker met een beperkte stikstofbemesting zijn de opbrengsten van kruidenrijk grasland heel goed. We hebben daarbij gezocht naar de optimale samenstelling van mengsels.'

Het eiwitgehalte van de COUNTRY MultiLife mengsels is ruim een kwart hoger dan het eiwitgehalte bij monocultuur Engels raaigras van de Nederlandse rassenlijst. Dit in combinatie met de hogere drogestofopbrengst kan een extra eiwitopbrengst van 75 procent geven ten opzichte van raaigras.

Een monocultuur Engels raaigras haalt een stikstofefficiëntie van 96 procent. Dus wat bemest is, wordt vrijwel helemaal omgezet in stikstof en daarmee eiwit in het ruwvoer. COUNTRY MultiLife heeft een stikstofefficiëntie van 197 procent. Dit betekent dat er naast de toegediende stikstof uit mest nog ééns zo veel via een andere bron is opgenomen door het gewas. Dat komt door de samenwerking met de rhizobiumbacteriën, waarmee vlinderbloemigen ook stikstof uit de lucht benutten. De rhizobiumbacteriën doen vooral hun werk als de bodemtemperatuur stijgt. In de zomer en het najaar is er daarom meer stikstof beschikbaar in het gewas.

Weiden of maaien

Na het onderzoek met een palet aan grassoorten en vlinderbloemigen heeft DSV zaden twee mengsels voor intensief gebruik. COUNTRY MultiLife 14 is vooral geschikt voor meerjarig maaien, terwijl MultiLife 16 toegepast kan worden voor het meerjarige weiden. Naast Engels raaigras en timothee zitten verschillende klavers en luzerne in het mengsel en kruiden als cichorei en smalle weegbree.

Soortenrijke graslanden komen wel met een gebruiksaanwijzing, weet Kuenen. 'Zo kun je geen chemische gewasbescherming toepassen, maar wel mechanische. Daarnaast is het belangrijk om niet te kort te maaien, want daar kunnen de kruiden slecht tegen. Bemesten kan gewoon zoals alle gras-klaverlanden, dus drijfmest in het voorjaar waarbij kunstmest niet meer nodig is of als er toch gele plekken in de het land zichtbaar zijn een halve gift.'

Juist door die hoge stikstofbenutting van de vlinderbloemige gewassen heeft de melkveehouder de mogelijkheid om op de bouwlanden meer opbrengsten te genereren door wat intensiever te bemesten. 'En als je vruchtwisseling toepast in combinatie met kruidenrijk grasland kun je de stikstof die in de bodem is opgeslagen benutten voor de teelt van mais of andere voedergewassen.'

Derogatie mogelijk

Hoewel de eiwitopbrengsten heel goed zijn, blijven de verteerbaarheid en de suikergehaltes wat achter bij Engels raaigras. 'In die zin is het ideaalplaatje voor veel melkveebedrijven om 60 procent blijvend grasland te hebben met 'topsport raaigras' in combinatie met 20 procent kruidenrijk grasland en evenveel bouwland. Dan behoud je de mogelijkheid tot derogatie, omdat 80 procent van je gronden grasland is én heb je een goed gevarieerde ruwvoeropbrengst.'

De kans dat bepaalde gewassen uit een mengsel snel gaan overheersen op de weilanden, valt volgens Kuenen in de praktijk wel mee. 'Je ziet wel dat de koeien midden in het groeiseizoen de rode klavers en cichorei wat minder smakelijk vinden, waardoor maaien net voor de bloemperiode aan te raden is. Ook het inkuilen vraagt wat extra aandacht. De stevige stengels kun je beter eerst kneuzen en vervolgens de kuil stevig aanrijden om broei te voorkomen.'

Andere rassen

Volgens de ruwvoerspecialist is het kruidenrijk grasland een blijvertje. 'Het is natuurlijk koffiedikkijken, maar de overheid en de retail zullen het de komende jaren waarschijnlijk verder stimuleren. Daarom kijken we ook naar steeds andere rassen om onze mengsels de komende jaren verder te optimaliseren.'

Kuenen is geen voorstander voor een grote omslag naar het verplicht telen van grote oppervlakten soortenrijk grasland in de ruwvoerteelt. 'Dit is praktisch eigenlijk niet te doen en op deze manier verander je in één klap een groot deel van het menu van de koe en is de vraag wat de gevolgen zijn voor de melkproductie. Wel is het kruidenrijk grasland een goede stap richting duurzamere ruwvoerteelt. En dat heeft de toekomst.'