Weerexpert Bouma: 'Beregen liever deel goed dan alles matig'

Verboden om overdag te beregen zijn volgens agrarisch weerexpert Erno Bouma echter onzin. 'Beregenen vanuit het grondwater kan overdag en 's nachts. De verdamping hangt af van de dauwpunttemperatuur. Het grondwater is ongeveer 12 graden. Daardoor condenseert waterdamp op de druppels die door de lucht vliegen richting grond of gewas. Je zou dus zelfs verwachten dat er meer water op de grond valt dan er uit de sproeier komt, maar dat zal heel weinig extra zijn.'

Verdamping op het gewas levert volgens Bouma ook weinig extra waterverlies op. 'Dat water zou anders ook door de planten via transpiratie verloren zijn. Netto maakt het dus geen verschil. Overdag is er ten hoogste wat meer wind dan in de nacht, waardoor er iets meer water verwaait. Maar regen valt ook altijd wat onregelmatig.'

Dat 's nachts beregenen weinig voordeel heeft, is goed nieuws voor de nachtrust van de boer. Te veel gegeven water is volgens Bouma ook geen verlies. 'En als er toch een bui valt na beregenen, vult het overschot het grondwater weer aan.'

Ondiep wortelstelsel

Bij de eerste gewassen die beregening nodig hebben zitten de uien, die al wel boven staan. Ze hebben een relatief ondiep wortelstelsel. 'Je moet ze eerder en vaker beregenen dan aardappels. Voor uien heb je 10 tot 15 millimeter per keer nodig. De aardappels kunnen, zodra ze boven komen, per keer 25 millimeter krijgen. Ze zijn ook bladrijker en verdampen meer water, als ze eenmaal aan de groei zijn.'

Bouma raadt aan planmatig te beregenen. Sensoren kunnen helpen. Daarmee kan de teler de pF-curve van het vocht in de bodem volgen. De pF-curve vertelt hoeveel water er beschikbaar is voor de plant en geeft het verwelkingspunt aan. 'Het liefst gebruik je daarvoor meerdere meetpunten, omdat er verschillen binnen een perceel bestaan.'

Verder kan de teler gebruikmaken van modelberekeningen. Daarin wordt de referentie gewasverdamping gebruikt. Zo kan worden berekend wanneer beregenen nodig is.

Bij berekeningen is de referentie gewasverdamping bijvoorbeeld 4,9 millimeter per dag. De referentie is een grasveld. Een aardappelgewas verdampt aan het begin van het groeiseizoen bijvoorbeeld 0,9 keer die referentie en in juni, als het gewas gesloten is 1,2 keer dat getal. Voor uien kan de factor over het seizoen tussen de 0,7 en 0,9 liggen.

Op basis van deze berekeningen kan het nodig zijn elke vier dagen terug te komen met de haspel. Bouma zegt dat telers dat vaak niet halen. 'Dan kan het gewas eerder versleten raken. Daarom kan druppelirrigatie een opbrengstverhoging laten zien. Dan is aanvullen van de vochtvoorraad gemakkelijker voor de teler. De opbrengst kan 10 tot 20 procent hoger zijn door de regelmatige groei.'

Gevoeliger voor plagen

Een gewas dat niet tijdig wordt voorzien van water is gevoeliger voor ziekten en plagen. Bouma noemt als voorbeeld trips. 'Ben je te laat met beregenen, dan kan de temperatuur in het gewas oplopen. Daardoor wordt het aantrekkelijker voor trips en nieuwe generaties volgen elkaar sneller op. Bij luizen in aardappelen zie je hetzelfde. Bij een 2 graden hogere temperatuur in het gewas neemt het aantal generaties luizen met 50 procent toe.'

Bouma concludeert dat de boer voor een goede beregening dus het gewas volgt en eraan meet en rekent. Online staan tabellen voor de referentie gewasverdamping. 'Kom op tijd terug als je gaat beregen. Doe liever een deel goed, desnoods door een perceel niet te doen. Soms moet je tien keer beregenen.'

Zilt water is vaak nog bruikbaar. Afhankelijk van het gewas treedt schade pas op bij een Electrical Conductivity (EC) van 4 tot 6. 'Dat is behoorlijk zout.'