GroenLinks: 'De stikstof top 100 zegt uiteindelijk niets'

Begin april kwam het eerste overzicht. Dit moest het RIVM herzien omdat niet met de juiste technische gegevens was gerekend. LNV publiceerde begin deze week een gecorrigeerde lijst. Waar in de eerste lijst vijf veehouderijen in de top 10 stonden, zijn het er in de nieuwe versie twee op basis van stalemissies. De lijst zegt nog niets over het effect op Natura 2000-gebieden. Politici erkennen dat het geklungel van het RIVM schadelijk is voor het vertrouwen van boeren.

Een lokale bestuurder die kanttekeningen plaatst, is de Edese wethouder Jan Pieter van der Schans (CDA). Hij geeft aan dat er in zijn gemeente geen enkele veehouderij is die qua vergunde ammoniakemissie ook maar in de buurt komt van de genoemde kilo's uitstoot van de vier bedrijven uit Ede in de top 100-lijst.

'Als ik kijk naar het grootste stikstofuitstotende bedrijf in Ede, kom ik op een veel lager aantal vergunde kilo's dan het hoogstgenoteerde bedrijf uit de top 100.' Dat bedrijf staat voor 29.000 kilo op de lijst, maar volgens Van der Schans stoot het grootste bedrijf in zijn gemeente nog minder dan de helft uit.

De BoerBurgerBeweging (BBB) plaatste direct na publicatie kanttekeningen bij de nieuwe lijst. De partij stelt dat een vergelijking van vergunde ruimte in de provincie Gelderland en de top 100 nergens een vergelijkbare uitstoot oplevert. Zo heeft de grootste uitstoter in Druten volgens de lijst die door stikstofminister Christianne van der Wal is aangeleverd een ammoniakuitstoot 31.732 kilo, terwijl die uitstoot volgens het vergunningensysteem 17.515 kilo bedraagt.

Kritiek van LTO

Kritiek op de nieuwe top 100 ammoniakuitstoters is er ook van regionale LTO-bestuurders. Ook zij zien emissiecijfers die niet overeenkomen met de bij hen bekende boerenbedrijven. In een aantal gemeenten op de lijst, lijkt het emissiecijfer te bestaan uit meerdere bedrijven die bij elkaar zijn opgeteld.

Opmerkelijk is dat bedrijven met extreem hoge ammoniakuitstoot op de eerste 'foute' lijst helemaal niet meer voorkomen op de herziene versie. Een ander deel van de bedrijven blijkt na aanpassing juist een hogere uitstoot te hebben dan op de eerste variant.

LTO Nederland noemt het 'onbestaanbaar' dat er opnieuw discussie is ontstaan over de top 100-lijst van ammoniakuitstotende bedrijven in Nederland. 'Feiten moeten kloppen, zeker in een dossier waarbij zoveel zorgen over de betrouwbaarheid van de cijfers zijn. De overheid moet hier nu helderheid over scheppen', schrijft LTO in een korte reactie op de ontstane onrust.

'We krijgen verschillende zorgelijke signalen dat ondernemers en lokale bestuurders de cijfers niet herkennen. De onderste steen moet boven komen', zegt LTO-voorzitter Sjaak van der Tak. De organisatie heeft bij Van der Wal al meermaals aangedrongen op het plaatsen van meetpalen en benadrukt dat niet alleen moet worden uitgegaan van de berekende methode zoals tot nu toe gebeurt.

CDA-Kamerlid Derk Boswijk wil een technische briefing in de Tweede Kamer waarbij het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) uitleg geeft over hoe de lijst tot stand komt. 'Ik wil van het RIVM horen hoe het nu zit, hoe zij tot de lijsten zijn gekomen en hoe zij emissieuitkomsten interpreteren. Het moet duidelijk worden waar de ruis zit en wat er aan de hand is. En hoe deze ruis te voorkomen, want dit is funest voor het vertrouwen in de overheid en de stikstofaanpak.'

Meer meten

Boswijk pleit voor het meten van de emissieuitstoot in plaats van deze te berekenen zoals het RIVM nu doet. 'Realtime meten is wat mij betreft de oplossing. Dan is direct helder wat de uitstoot is en is discussie ook niet meer mogelijk.'

Boerenorganisaties pleiten al langer voor een stikstofbeleid gebaseerd op metingen. Boswijk geeft wel een 'winstwaarschuwing' af. 'Meten van emissieuitstoot wil niet zeggen dat deze ook lager en dus gunstiger uitpakt voor de boer in kwestie of de landbouw in het algemeen.' Het Kamerlid verwijst naar de metingen van de waterkwaliteit. Geen enkel ander land in Europa meet zoveel in het water. 'Hierdoor weten we ook dat we er als land niet best op staan.'

Het RIVM betreurt dat er wederom onduidelijkheid is ontstaan over de top 100-lijst van ammoniakuitstoters en de wijze waarop deze tot stand is gekomen. 'We merken dat die boodschap niet duidelijk is overgekomen', meldt een woordvoerder die er donderdag verder niet op in kan gaan. Het rijksinstituut zegt uitleg te geven aan de Tweede Kamer, mocht er aan die toelichting behoefte zijn.

Depositie in natuur

Hoogleraar Jan Willem Erisman van de Universiteit van Leiden verbindt geen conclusies aan de top 100. 'Het is ophef om niets. Het is de vraag wat je met zo'n lijst kunt. Deze zegt niets over de bijdrage die de bedrijven leveren aan de depositie in de natuur. Daarvoor moet je ook weten waar het bedrijf zich bevindt, hoe dicht bij een Natura 2000-gebied het is en hoe hoog de schoorsteen is. Daar kun je een Aerius-berekening op loslaten. Dan pas kun je er iets zinnigs over zeggen.'

'De interessantste vraag die hier speelt, is welke bedrijven leveren de grootste depositie op Natura 2000-gebieden?', zegt Erisman. 'Die bedrijven liggen daar dicht bij natuur of midden in het land. Dat zijn de bedrijven waarbij het zinvol is er iets aan te doen.'

GroenLinks-Kamerlid Laura Bromet die de lijst middels Kamervragen had opgevraagd, erkent dat de fout van het RIVM niet bijdraagt aan het vertrouwen in de overheid. 'Het is onhandig. Ik ga uit van de gegevens die de minister naar de Kamer stuurt. Daar moet ik op kunnen vertrouwen.'

Beleid te ingewikkeld

Volgens Bromet laat de onduidelijkheid rond de lijst zien dat het beleid veel te ingewikkeld is gemaakt. 'Het zou helemaal niet moeten worden gebaseerd op basis van codes. Als je een luchtwasser hebt, maar je zet hem niet aan, draagt dat niet bij aan emissiereductie. Al wordt dat wel zo meegeteld. GroenLinks pleit daarom voor metingen op perceelniveau met satellietfoto's.'

Dat er veel pluimveebedrijven op de lijst staan, verbaast Bromet niet. Ze wil wegblijven bij een discussie over welk bedrijf waarvoor verantwoordelijk is. 'Het is de natuur die in nood is. Daar moet je naar kijken.'

'Top 100 zegt niets'

Uiteindelijk zegt de top 100 ook niets, stelt Bromet. 'Als een boer op de lijst staat, betekent het niet dat zijn of haar bedrijf weg moet. En als je niet op de lijst staat, betekent het niet dat je sowieso mag blijven. Het gaat om de depositie. Je kunt dus stellen dat eigenlijk alle bedrijven op de lijst staan.'

Ook Boswijk hecht niet veel waarde aan de top 100. Volgens hem zegt dat niet zoveel over de stikstofaanpak die vooral is gericht op piekbelasters nabij Natura 2000-gebieden. 'Het beleid is erop gericht om juist die bedrijven aan te pakken die het meest vervuilen. Of het nu om veehouderijen gaat of om industrie. In het regeerakkoord staat dat alle sectoren evenredig aan de bak moeten. Dit komt ook nog een keer terug in de klimaataanpak waarbij het zowel om CO2-reductie als om andere emissies gaat.'

Innovatie loont

De top 100 laat volgens Boswijk wel zien dat innovatie loont. 'De minister heeft gezegd dat er meer geld kan worden overgeheveld naar innovaties, als innovatie meer effect heeft dan bijvoorbeeld opkoop of het verplaatsen van bedrijven.' Hij benadrukt dat dit zal afhangen van de plannen die voortkomen uit de gebiedsgerichte aanpak in de regio's. Eind mei komt er vanuit het ministerie een eerste rapportage over de status van de natuur in de meest kwetsbare gebieden.

Een woordvoerder van LNV laat donderdag weten de signalen over nieuwe fouten in de lijst te hebben ontvangen, maar nog geen antwoorden te kunnen geven op vragen. Nadat bekend werd dat de eerste top 100 vol fouten zat, hield Van der Wal het bij een 'menselijke fout', waar ze 'flink van baalde'. Het is nog afwachten op een reactie over de nieuwe ophef.