Samenstellers boek: '90 procent van chemie is te vervangen'

Twee jaar werkten Jürgen Köhl, fytopatholoog bij Wageningen University & Research, en Willem Ravensberg, specialist biologische gewasbescherming bij Koppert, aan het boek 'Microbial bioprotectants for plant disease management'. Het naslagwerk geeft een overzicht van wat wereldwijd bekend is en beschikbaar aan micro-organismen voor biologische gewasbescherming.

De onderzoekers hebben veel ervaring met de toepassing van levende organismen voor de beheersing van ziekten en plagen, zoals Köhl dat omschrijft. 'Het boek is bedoeld om wetenschappers bij te praten over state-of-the-arttoepassingen met micro-organismen in gewasteelten. Maar wij hopen ook dat overheden de kennis tot zich nemen, zodat beter duidelijk is hoe biologische gewasbescherming werkt en welke praktische knelpunten er zijn voor verdere ontwikkeling', zegt de onderzoeker.

Kennis en technologie

Een belangrijke bevinding is dat er voldoende kennis en technologie beschikbaar zijn om 90 procent van de chemische gewasbescherming in de landbouw te kunnen vervangen voor biologische oplossingen. 'De wetenschappelijke basis is aanwezig en de industrie heeft de potentie hiermee aan de slag te gaan. Wereldwijd zijn er al veel biologische producten op de markt of zitten in de pijplijn van ontwikkelaars', verklaart Köhl.

Wat volgens Köhl en Ravensberg mist, is het marktperspectief om vol in te zetten op biologische oplossingen. Daardoor zijn investeerders nog terughoudend, suggereren zij.

'Een serieus knelpunt blijft de starre regelgeving', benadrukt Ravensberg. 'Ons standpunt is dat innovatieve producten vragen om innovatief beleid. Dat ontbreekt in de EU, hoewel de politiek via de boer-tot-bordstrategie wel hoge doelen stelt. Maar er is geen politieke wil om de ontwikkeling van alternatieven voor chemie te stimuleren.'

Versnelde toelating micro-organismen

Ravensberg pleit voor een versnelde toelating van micro-organismen. Het probleem is volgens hem dat het toelatingsbeleid nog steeds vooral is gericht op chemische middelen. 'Er is te weinig capaciteit en ook gaat veel tijd verloren aan discussies over bijvoorbeeld glyfosaat. Het is hoog tijd dat er een aparte registratie komt.'

Ook moeten beleidsmakers het functioneren van teeltsystemen als basis voor biologische gewasbescherming leren begrijpen, vindt Köhl. 'Het gaat om de ecologische principes en het benutten van de kracht van de natuur', licht hij toe.

Correctie moet subtiel

'Systeembenadering houdt ook in dat we chemische middelen niet een-op-een kunnen vervangen door micro-organismen met eenzelfde werking. Het is een complex geheel waarbij het belangrijk is dat we systemen niet verstoren. Als een correctie nodig is, moet dat subtiel gebeuren.'

Doorgaand op scenario's voor systeembenadering legt Ravensberg uit dat weerbaarheid en preventieve bescherming tegen pathogenen het uitgangspunt zijn. 'Er zijn al voorbeelden waarbij gewassen worden ingeënt met zwakke virusstammen om de weerbaarheid te versterken. Het werken met systemen, waarbij bestrijden nauwelijks nog nodig is, vraagt veel kennis, ook van telers. Zij moeten de belagers van hun gewassen goed kennen en weten wanneer zij actie moeten ondernemen.'

Mycotoxinen in Afrika

Het boek behandelt ook voorbeelden van succesvolle biologische gewasbescherming. Eén hoofdstuk gaat over de bestrijding van mycotoxinen in voedingsgewassen in Afrika zowel op het veld als in de bewaring. Dit gebeurt door gewassen als mais te behandelen met antagonistische schimmelstammen die geen mycotoxinen aanmaken.

In Brazilië is in mais en katoen een baculovirus ingezet voor rupsenbestrijding. 'Brazilianen stappen echt niet over op biologische bestrijding omdat ze geen chemie meer willen gebruiken. Zij doen dit vooral omdat de chemie niet meer goed werkt', verklaart Ravensberg.

Grootschalig toepassen

In het laatste voorbeeld lukte het om snel een toelating te verkrijgen, zodat het virus direct kon worden geproduceerd en daarna grootschalig worden toegepast. Zo hoort het, concludeert Köhl.

'In landen als Brazilië, de Verenigde Staten en China is het mogelijk om micro-organismen met een laag risico snel te beoordelen in gescheiden procedures. Voor deze landen geldt dat ze 250 tot 400 biologische producten op de markt brengen. In de EU lopen we sterk achter met slechts zestig microbiologische toelatingen en die achterstand wordt alleen maar groter.'

Conservatief

Voor het stimuleren van biologische gewasbescherming moet in Europa nu echt de knop om, stelt Ravensberg. Het gaat daarbij volgens hem niet alleen om regelgeving. 'Het is nog erg conservatief allemaal. Dat geldt ook voor de houding van de middelenfabrikanten. Verder blijft het vreemd dat biologische middelen nog steeds duurder zijn dan chemische middelen.'

Köhl: 'Tellen wij de externe kosten voor maatschappij en omgeving erbij, dan is chemische gewasbescherming stukken duurder dan biologie. Zonder goed perspectief en met de huidige inzet halen we de Europese doelen om het middelengebruik met 50 procent te reduceren in 2030 zeker niet.'