Rapport verdienvermogen Brabantse boeren: 'Monden vallen open van inhoud'

Onder voorzitterschap van ZLTO-directeur Kathleen Goense staken Agrifirm, Rabobank, BAJK, provincie Noord-Brabant en Abab Accountants en Adviseurs de koppen bij elkaar voor deze ingewikkelde rekensom. Ook Krijn Poppe, akkerbouwer en voormalig economist aan Wageningen UR, schoof aan bij De Verdientafel. 'Gedeputeerde Elies Lemkes van landbouw en natuur gaf aan dat ze het voor het opstellen van het beleidskader Landbouw en Voedsel heel belangrijk vindt om te weten wat er überhaupt wordt verdiend in de agrarische sector', zegt Kathleen Goense. 'Ook wil de gedeputeerde graag weten waar rekening mee te houden vanuit het verdienvermogen van agrarisch ondernemers in het beleidskader. Zo is De Verdientafel ontstaan.'

De verschillende partijen gingen met elkaar aan tafel met als hoofdvraag: wat verdienen agrarische ondernemers in Brabant eigenlijk? Geert Wilms van Landbouw Innovatie Brabant (LIB) gaf een presentatie aan Statenleden over de inhoud van het rapport. Voor velen was het de eerste keer dat er zo duidelijk inzage is in het verdienvermogen van boeren en tuinders.

Gemiddeld jaarsalaris

In het gepresenteerde rapport zijn onder meer de vervangingsinvesteringen, investeringen in verduurzaming en arbeidskosten in kaart gebracht. 'Omzet betekent natuurlijk nog geen netto te besteden inkomen', verduidelijkt de ZLTO-directeur. 'Voor ons als insiders misschien redelijk bekende kost, maar niet voor iedereen. Dat bleek ook wel tijdens de presentatie van het rapport.'

De Verdientafel rekende onder meer uit wat het gemiddelde jaarsalaris van de Brabantse agrarisch ondernemer is: 16.000 euro. Een opvallende uitkomst is het grote verschil tussen de topverdieners en het gemiddelde. De top 25 in een sector verdient soms twee keer zoveel als de rest. Agrifirm bracht uit haar analyses in dat het verschil onder andere kan worden verklaard door vakmanschap en management- en onderhandelingsvaardigheden.

Negatieve lading

Een van de eerste reacties op het rapport die in het provinciehuis werd gehoord, was dat schaalvergroting niet is gewenst en intensieve landbouw blijkbaar een negatieve lading heeft. Goense is het daar niet mee eens. 'Er is polarisatie gaande wat betreft intensieve en extensieve landbouw. Maar dat ligt veel genuanceerder. Intensief kan zelfs duurzamer zijn dan extensief. Het is ook niet voor niets dat de wereldberoemde bioloog David Attenborough de Nederlandse land- en tuinbouw prijst om zijn effectiviteit.'

Los daarvan moet volgens Goense ook niet te gemakkelijk worden gedacht over extensivering en natuurinclusieve landbouw. 'Dat is gewoon heel lastig te realiseren, want landbouwgrond is schaars en duur en veelal kost dit het bedrijf meer dan dat het oplevert. Intrinsiek gemotiveerde ondernemers die natuurinclusief willen ondernemen zijn voorhanden, maar bestemmingsregels en de kosten versus de baten maken dat er uiteindelijk weinig animo voor is. Voor een subsidieregeling van een paar jaar gaan ondernemers echt niet omschakelen. Daar zijn langetermijncontracten van bijvoorbeeld vijfentwintig jaar voor nodig.'

Dure grond

Extensivering als toverwoord om het Brabantse landschap te veranderen, is volgens Goense dus mooi gezegd, 'maar als je het niet integraal bekijkt inclusief het verdienmodel voor ondernemers die erin moeten investeren, is het nog weinig realistisch in de Nederlandse context. Het verdienmodel is nog niet op orde, er is simpelweg te weinig landbouwgrond voorhanden en de grond is bovendien erg duur.'

Daar sluit John Oostvogels, directeur Food en Agri Zuidwest-Nederland bij Rabobank, zich bij aan. 'Als Rabobank zien we echt wel dat boeren best hun bedrijfssysteem willen veranderen en duurzamer willen boeren, maar dat het probleem vaak zit in het verdienmodel van verduurzaming.'

Geen verrassing

Voor Oostvogels kent het rapport geen grote verrassingen. 'Wij weten wel hoe de vlag erbij hangt. We hebben het stof eraf geblazen en zijn dieper op de inhoud ingegaan met een focus op de Brabantse situatie. Er is nu meer overzicht en fundament onder de bewering dat de boeren en tuinders het niet makkelijk hebben.'

Dat komt volgens Oostvogels doordat boeren door stapelende regelgeving min of meer worden gedwongen tot schaalvergroting om de kostprijs te drukken. 'En dat verduurzaming en verdienmodellen van extensivering tot gevolg hebben dat de kostprijs hoger wordt, wat vaak niet in de keten kan worden doorgerekend. Dat botst met het geromantiseerde beeld van buitenstaanders dat extensieve landbouw een gemakkelijke oplossing is voor verduurzaming. Met vertical farming en intensieve landbouw kun je best veel duurzaamheidsvraagstukken tackelen, maar daar kleeft op de een of andere manier toch een stigma aan dat het niet deugt. Daar moeten we vanaf.'

Betere communicatier

Er is volgens de bankdirecteur ook werk aan de winkel in communicatie. 'Wat mij het meest opvalt, is dat wij als agrarische sector onze boodschap blijkbaar slecht weten te verkopen. Want de gemiddelde burger of politicus weet gewoon niet hoe het in de praktijk werkt. Monden vallen open als ze de inhoud van dit rapport tot zich krijgen.'

In Noord-Brabant zijn de verhoudingen tussen de landbouw en politiek de afgelopen jaren flink bekoeld. De Brabantse politiek moet in de ogen van Oostvogels een voorbeeld nemen aan de provincie Zeeland. 'In Zeeland luisteren de politici veel meer naar de boeren en hebben ze beter voor ogen wat de vraagstukken zijn op het erf. Er is ook meer respect voor elkaar en de discussie wordt meer op de inhoud gevoerd, alhoewel ik wel vaststel dat Brabant weer hard aan het werken is om de relatie te verbeteren.'

Meer integraliteit

'Natuurlijk zijn de vraagstukken in Brabant anders en vooral scherper. Maar het gaat er mijns inziens ook om dat je zoekt naar oplossingen. Zwartwit gezegd is er in Brabant meer een natuurminnend provinciebestuur en in Zeeland weet men meer verbindend met alle partijen het gesprek in stand te houden. Daarnaast vind ik dat er meer integraliteit nodig is in Brabant en moeten beleidsbepalers de impact van besluiten vooraf beter doorgronden. Er is een vreemd krachtenveld actief in de politiek.'