Akkerbouwgewassen zuchten onder extreme hitte

Achtergrond Akkerbouw Han Reindsen 15 aug 2020 om 11:35uur

De hittegolf vernielt veel bij akkerbouwgewassen. 'De groeikracht van het loof en het wortelstelsel bepalen of aardappelrassen zich na de hittegolf kunnen herstellen', zegt Jan Salomons van Delphy.

Akkerbouwgewassen+zuchten+onder+extreme+hitte

De extreme hitte van 30 tot 35 graden is niet goed voor de groei van gewassen. 'Bij die temperaturen ligt de ontwikkeling van aardappelen en uien overdag stil, wat opbrengst kost. Onder de 25 graden Celsius gaat de ontwikkeling 's nachts nog wel door', zegt Salomons.

• Lees ook: 'Drie hittegolven laten sporen na in piepers'

Zetmeelaardappelrassen hebben een beter wortelstelsel dan consumptieaardappelen. Bij die laatste zijn er ook rassen met een beter wortelstelsel en daardoor kans op een beter herstel. 'Naast opbrengstverlies krijgen we te maken met doorwas en dus een mindere kwaliteit.'

Verschillen met 2018

De Delphy-adviseur constateert wel duidelijke verschillen met het droge jaar 2018. 'Toen was het begin van het seizoen nat en daardoor ontstond er minder wortelgroei. Door de eerdere droogteperiode dit jaar hebben de gewassen nu flink geïnvesteerd in hun wortels.'

Niet-beregende percelen dragen nu de beste uien

Jaap Jonker, De Groot en Slot

Bij uien is dat verschil er bijna niet, zegt Jaap Jonker van De Groot en Slot. 'Veel telers hebben in het voorjaar de uien beregend. Die percelen hebben nu het eerste last van de droogte. Op percelen met een goede structuur die in het voorjaar niet zijn beregend, staan nu de beste uien. Ze zitten dieper in de grond met de wortels. Een goede start is dit jaar essentieel.'

Versneld afsterven

Door de hittegolf zullen de meeste uienpercelen versneld afsterven. 'We halen de kilo's niet. Netto misschien 45 tot 50 ton, maar vooral rond de 45 ton. De droogte heeft impact. Een uitdaging bij uien is de MH-bespuiting. Sommige percelen zijn daaraan toe, maar door de droogte is er geen transport van het middel.'

• Lees ook: Hitte en droogte hinderen gewasgroei

Wel of niet beregenen van uien is nu een dilemma. Salomons: 'Bij beregenen van uien kan de opbrengst toenemen, maar ook het risico op extra ziekten. Het is een moeilijke afweging. De rode draad is: als uien gaan strijken, is het gevaarlijk om met dit weertype te gaan beregenen.'

Alleen 's nachts beregenen

Jonker adviseert telers om uien alleen 's nachts te beregenen. 'Als percelen uien aan het strijken zijn, moet je niet gaan beregenen. Dat is een gevaarlijk moment. Als het loof helemaal is gestreken, kun je nog wel beregenen.'

Bieten stoppen bij hoge temperaturen met groeien en gaan in de slaapstand. De meeste bietenpercelen op zand- en dalgrond staan er redelijk goed bij. De bieten overleven het wel en ontwikkelen later weer nieuw loof. Het gaat wel ten koste van de opbrengst. De mate waarin is vooral afhankelijk van de grondsoort en het wel of niet kunnen beregenen.

Zonnebrand

De hitte zorgt in de hardfruitteelt voor zonnebrand. Volgens voorzitter Gerard van den Anker van de Nederlandse Fruittelers Organisatie (NFO) is er een wisselend schadebeeld in Nederland, afhankelijk van de beschikbaarheid van goed water. 'Vooral in Zuid-Limburg kan de schade fors zijn', zegt hij.

Zonnebrand (verbrande plekken) ontstaat wanneer vruchten aan de boom veel te warm worden. Aangetaste appels en peren zijn doorgaans niet meer te gebruiken.

In het zachtfruit waren de rode bessen veelal geplukt, voordat de hittegolf intrad. Her en der hebben telers, met wisselend succes, het plastic gekrijt en de paden bedekt met doek om schade te voorkomen.

Bloementeelt

De problemen in de akkerbouw blijken aan de bloementeelt goeddeels voorbij te gaan, zegt woordvoerder Michel van Schie van veiling Royal FloraHolland. 'Bij onze productmanagers zijn geen signalen over problemen door droogte of overaanbod van soorten die door de warmte worden aangejaagd.'

Wel is de aanvoer van enkele producten nog wat minder dan gebruikelijk. 'Maar de kwaliteit en prijzen zijn vooralsnog goed.'

Glastuinbouw Nederland

Woordvoerder Roger Abbenhuijs van Glastuinbouw Nederland beaamt dit beeld: 'Wij hebben geen meldingen ontvangen over warmteschade of overaanbod. Mocht dit laatste spelen, dan is dit overigens meer een zaak van de veiling versus de kwekers.'

Maar die laatsten weten het hoofd koel te houden. Zomerbloemenkweker Henk de Ruiter uit het Noord-Hollandse Abbenes voorzag een marktpiek wat zonnebloemen betreft en plantte er de helft minder van dit jaar. 'Daar ben ik blij mee.'

Kansen spreiden

Verder heeft De Ruiter geleerd om zijn kansen te spreiden. 'Dat pakt goed uit.' Naast zonnepit kweekt De Ruiter carthamus, pioen en bijgoed zoals blauwe distel, dille, kloknigella en papaver.

'Wij zijn als buitenkwekers meer beducht voor zware buien die gepaard gaan met wind en hagel. Als dat je perceel raakt, is het mis.'

Derde jaar met recordhitte pleit voor betere waterberging

'De waterschappen zijn altijd goed geweest in het afvoeren van water, maar de aanvoer en berging worden steeds belangrijker', bepleit voorzitter Gerard van den Anker van de Nederlandse Fruittelers Organisatie (NFO). En hij verkeert in goed gezelschap. Waterbeheerders, grondeigenaren, boeren en LTO Nederland proberen in tientallen regionale projecten juist dat laatste voor elkaar te krijgen. 'Genormaliseerde' beken, rechtgetrokken in de vorige eeuw, zijn vaak ontdaan van hun meanderende natuurlijkheid om zo snel mogelijk water van omliggende boerenakkers af te voeren. Dit ongedaan maken kost ruimte, maar is noodzakelijk. Met niet-kerende grondbewerking, oftewel: niet ploegen, zodat het bodemleven intact blijft, kunnen individuele boeren zelf veel bereiken. Met minder zware machines, compost, vaste mest en groenbemesters is de bodem in staat ook in droge tijden water vast te houden.