WUR: 'Krimp akkerbouw nodig om milieudoel te halen'

Achtergrond Algemeen René Bouwmeester 30 apr 2020 om 13:51uur

Hoe ziet de landbouw in Nederland er over dertig jaar uit? Onderzoekers van Wageningen University & Research (WUR) schetsen een beeld dat is bedoeld als discussiestuk. LTO en BO Akkerbouw plaatsen dan ook kanttekeningen. Het idee dat de akkerbouw plaatsmaakt voor bos of extensivering van de veehouderij doet de wenkbrauwen fronsen.

WUR%3A+%27Krimp+akkerbouw+nodig+om+milieudoel+te+halen%27

WUR heeft aan de hand van vier theoretische scenario's verkend hoe de Nederlandse landbouw in 2050 aan de klimaat- en milieudoelen kan voldoen. Het gaat volgens WUR om 'extreme scenario's' die niet bedoeld zijn om een keuze uit te maken. Ze dienen als aanknopingspunten voor discussie over de ontwikkelrichting van de landbouw op lange termijn.

In de scenario's is onderscheid gemaakt tussen de ontwikkelrichting van de landbouw (productiegerichte bedrijfsvoering versus natuurinclusieve bedrijfsvoering) en klimaat- en milieudoelen (voorgenomen doelen versus strikte doelen). Voor ieder scenario is een pakket aan maatregelen gedefinieerd.

Behoud van huidige omvang veehouderij

De studie laat zien dat er voor de veehouderij en akkerbouw potentie is om met technische maatregelen, zoals emissiearme stallen, bij te dragen aan de klimaat- en milieudoelen. Dat kan ook bij behoud van de huidige omvang van de veehouderij.

Vruchtbare gronden worden ingezet voor voedselproductie

Jaap van Wenum, vicevoorzitter van BO Akkerbouw

Als technische maatregelen niet voldoende blijken om de doelen te behalen, zijn krimp van de veestapel, omzetting van landbouwgrond op zand en klei in bos en het uit productie nemen van veengrond mogelijkheden om de doelen alsnog te behalen.

Grasland en bosareaal

In alle scenario's neemt het akkerbouwareaal af ten opzichte van de huidige situatie. Deze ruimte is volgens WUR nodig voor grasland (een gevolg van grondgebondenheid in de melkveehouderij) of bosareaal (voor koolstofopslag).

• Lees ook: Akkerbouw kritisch op scenario's klimaatstudie

Als maatregelen niet volledig worden doorgevoerd of minder effectief blijken te zijn, zal een grotere krimp van de veehouderij nodig zijn en is er weer meer ruimte voor akkerbouw. Ook als er minder bosareaal wordt aangeplant, is er minder ruimte beschikbaar voor veehouderij en meer voor akkerbouw.

Bij de klimaatdoelen is uitgegaan van een netto-emissie van nul: de CO2-emissie mag niet groter zijn dan de vastlegging in bodems en bossen.

Kijken op Europese schaal

Als de opgave van de klimaatdoelen op Europese schaal worden bekeken, kunnen technische maatregelen voldoende zijn, zonder of met beperkte veranderingen in de Nederlandse veestapel. Op Europese schaal is er een grote potentie voor vastlegging van CO2.

Dit ligt anders als Nederland klimaatneutraal wil zijn zonder gebruik te maken van dit Europese speelveld. In dat geval is ook bij volledige toepassing van de technische maatregelen in het meest productiegerichte scenario een reductie van de veestapel van 20 procent nodig. Bij het meest natuurinclusieve scenario is dit ruim 40 procent.

• Lees ook: Scenariostudie klimaat rekent met krimp veestapel tot 42 procent

De scenario's laten sterke effecten zien op de nettohandel en zelfvoorzieningsgraad van verschillende landbouwproducten. Nederland zal minder gaan exporteren. Dit wordt deels opgevangen door de andere EU-lidstaten. Maar ook de handel van de EU met de rest van de wereld wordt beïnvloed door de veranderingen in Nederland.

Effecten op kosten en opbrengsten

De effecten op de kosten en opbrengsten van de landbouw hangen in belangrijke mate af van stimulering en beloning van maatregelen door overheden, bedrijfsleven en consumenten. Indicatieve berekeningen in deze studie laten zien dat de toegevoegde waarde in de landbouw met maximaal 36 procent zal dalen, met name bij de striktere beleidsdoelen.

LTO Nederland is kritisch op enkele aannames en vindt de studie voer voor discussie. De organisatie waarschuwt dat de scenario's niet als blauwdrukken voor de toekomst kunnen worden gebruikt en dat deze maar zo goed zijn als de input en de aannames.

Een klimaatneutraal Nederland

Bij de striktere scenario's wordt geredeneerd dat binnen Nederland klimaatneutraliteit bereikt moet worden. Dan blijkt volgens LTO dat Nederland wel erg klein is, en dat zo'n benadering geen recht doet aan de rol van de Nederlandse landbouw in het afzetgebied van Noordwest-Europa en daar voorbij.

Ook BO Akkerbouw plaatst kanttekeningen en twijfelt aan de logica in het rapport. In het onderzoek is volgens de brancheorganisatie te weinig aandacht besteed aan het stimuleren van kringlooplandbouw binnen Nederland.

Maatschappelijke trends

En er wordt volgens BO Akkerbouw voorbijgegaan aan trends in de maatschappij, zoals de eiwittransitie, de verwaarding van plantaardige producten en duurzame energieopwekking door boeren.

Vicevoorzitter Jaap van Wenum van BO Akkerbouw herkent zich ook niet in de geschetste krimp in het areaal van de akkerbouw. Volgens hem is de markt sturend op het areaal en breidt de akkerbouw zich de laatste jaren juist uit.

De studie toont volgens Van Wenum dat het van belang is om klimaatneutraliteit in Europees perspectief te zien. 'Het is belangrijk dat de meest vruchtbare gronden worden ingezet voor de voedselproductie. Moeilijk beteelbare gronden elders in Europa zou je beter kunnen inzetten voor bosaanplant.'

Scenario's zijn onderdeel Klimaatakkoord

WUR heeft het onderzoek 'Ontwikkelrichtingen landbouw in Nederland in 2050' gedaan in opdracht van de partijen van het Klimaatakkoord, onderdeel Landbouw en Landgebruik. In het Klimaatakkoord is afgesproken om een scenariostudie te laten uitvoeren, waarbij centraal staat wat de langetermijneffecten zijn van het verduurzamen van de landbouw voor klimaat, grondgebondenheid en het sluiten van kringlopen. Minister Carola Schouten van Landbouw, Natuur, en Voedselkwaliteit heeft dit rapport aan de Tweede kamer aangeboden. Schouten schrijft aan de Kamer dat de studie niet is bedoeld om een keuze te maken uit een van de scenario's. In plaats daarvan beoogt deze studie aanknopingspunten te geven voor een onderbouwde discussie over de uitwerking van de afspraken in het Klimaatakkoord. Bij de evaluatie van het Klimaatakkoord kunnen deze inzichten worden ingebracht.

• Klik voor complete schets op onderstaande pdf