'380 kV ingrijpender dan je in eerste instantie denkt'

Hier, in het hart van Zuid-Beveland, is Nederland een smalle strook land van nog geen 4 kilometer breed. Ingeklemd tussen de Ooster- en Westerschelde lopen de A58, de spoorlijn tussen Roosendaal en Vlissingen, een provinciale weg, de twee bestaande hoogspanningslijnen, waterwegen en ondergrondse leidingen. De doorgaande route naar de Zeeuwse kust is een landschap vol draden en windmolens.

Vlakbij afslag 31 'Rilland' is een hoogspanningsstation gebouwd. Hierdoor kan energieleverancier TenneT de nieuwe hoogspanningslijn tussen Borssele en Tilburg in twee fases bouwen. Eerst het Zeeuwse tracé en de komende jaren het West-Brabantse traject. Daarnaast bouwt het bedrijf een extra aftakking richting België.

Het tracé komt ten noorden van Rilland, Krabbendijke en Kruiningen. Een gebied waar fruitteelt en akkerbouw de klok slaan en waar ook veredelaars en verwerkers van uien en aardappelen hun thuishaven hebben.

'Piept en kraakt'

Een van de 'gedupeerde' gezinnen is de akkerbouwfamilie Kloet. De Kloets zijn ruim twintig jaar geleden vanuit Walcheren neergestreken in een achttiende-eeuwse boerderij in het buitengebied van Rilland. 'Rust', herinnert Monique Kloet zich. 'Nu horen we de snelweg, zien we 21 windmolens aan de horizon met flikkerende rode lampjes en hebben we al een hoogspanningslijn voor de deur die piept, kraakt of fluit.'

Volgend jaar komt daar de nieuwe 380 kV bij, zo laat haar man Wim-Kees Kloet op een gedetailleerde kaart zien. Het tracé zal óver de boerderij gaan, over de schuren. En een massieve mast wordt midden op de huiskavel gezet. 'Dat waren er in de eerste tekeningen twee, maar we hebben Tennet gelukkig kunnen overtuigen dat één ook past', verwoordt de akkerbouwer.

De familie staat voor een ingrijpende keus: óf een schadeloosstelling accepteren en blijven wonen onder de toekomstige hoogspanningslijn, óf het huis verkopen en net buiten de stralingszone een nieuw huis bouwen. 'Een alternatieve locatie voor ons bedrijf, met zo'n grote huiskavel, goede grond en een zoetwatervoorziening, is niet voor handen', weet Wim-Kees Kloet.

Moeizame onderhandelingen

Maar de onderhandelingen 'gaan moeizaam' en dat zorgt voor spanning aan de keukentafel. In september tekende de familie Kloet wel een zakelijk rechtovereenkomst voor het gebruik van de grond, maar het bod dat ze voor het huis kregen, vinden ze 'veel en veel te laag'.

Hoe anders is de situatie bij Jan en Janneke Vos, burgers die anderhalve kilometer verderop de laatste hand leggen aan hun nieuwe duurzame woning. Hun nieuwe huis is een voormalige vakantiewoning. Ook hun oude huis komt in het stralingsgebied van het tracé.

Janneke Vos geeft toelichting bij het panoramische uitzicht vanuit de woonkamer op de Oosterschelde. 'Of het nu winter of zomer is, dag of nacht, het is altijd mooi. Het is een lot uit de loterij', zegt ze. 'Mijn man zei gisteren nog: op vakantie? Ik ga niet op vakantie, ik blijf hier.'

'Jarenlange onzekerheid'

Toch hebben de families Vos en Kloet de aankondiging van de 380 kV op vergelijkbare wijze beleefd. 'Een periode van jarenlange onzekerheid', zegt Vos. 'We kregen op een dag een brief van TenneT', herinnert ze zich. 'Pas een paar weken later zei de buurman dat de boodschap was dat we weg moesten.'

Monique Kloet vertelt dat er op een najaarsdag opeens een rentmeester in de keuken stond met het verzoek te tekenen voor bodemonderzoek. 'Deze werkwijze heeft veel kwaad bloed gezet, zowel bij ons als bij buurtgenoten', stelt ze.

'Er is veel verbeterd in de communicatie, maar wij krijgen van alles op ons dak waar we niet om gevraagd hebben. Toen ik maar eens een factuurtje stuurde voor de koffie en de uren die wij hiermee bezig zijn, kreeg ik het bericht dat dit toch echt niet de bedoeling kon zijn.'

Persoonlijke verhalen

Ferko de Kubber, als rentmeester verbonden aan ZLTO, kent de persoonlijke verhalen van omwonenden uit eerste hand. Van een echtpaar dat wilde scheiden maar jarenlang onder één dak moest blijven wonen, tot een jong gezin dat de verhuizing naar een ander huis keer op keer moest uitstellen.

'Door de komst van een hoogspanningslijn ligt er meteen een smet op jouw woning of boerderij', zegt De Kubber. 'En ik heb de afgelopen jaren bij Tennet weinig inlevingsvermogen ervaren voor de getroffen mensen.'

Het steekt de rentmeester ook dat grondeigenaren individuele onderhandelingen aan moeten gaan met TenneT over compensatie. 'Dat maakt het onmogelijk om als boeren of omwonenden gezamenlijk op te trekken en zorgt voor compensaties die heel verschillend kunnen uitpakken.'

'Drukmiddel'

Overeenkomsten, zoals de zakelijk rechtovereenkomst, gaan gepaard met een geheimhoudingsplicht. 'Daarnaast krijgen de grondeigenaren een efficiencypremie als ze een overeenkomst binnen zes weken tekenen. Dat vind ik een drukmiddel om mensen over de streep te trekken', zegt De Kubber. 'Waarom koopt TenneT niet gewoon alle betrokken bedrijven en panden meteen op, zoals Rijkswaterstaat dat doet als er een nieuwe weg aangelegd moet worden?'

Op de boerderij in Rilland is ook de 28-jarige zoon Jelle Kloet aangeschoven. Hij zit in de maatschap en wil zijn boterham blijven verdienen met de akkerbouw. Een eventuele neventak in zorg, toerisme of agrarische kinderopvang zal met de komst van een tweede hoogspanningslijn een lastig verhaal worden. 'We worden beperkt, dat is zeker zo', zegt hij. 'Een lichtpuntje is straks misschien het nieuwe huis.'

Kloets vader beseft dat 'boer Kloet een postzegeltje is in de ogen van de netbeheerder'. 'Toch is de komst van de 380 kV ingrijpender dan je in eerste instantie denkt: ons leefgenot is aangetast, percelen zullen in waarde dalen en als boer zul je iedere dag de hoogspanningslijn ervaren, thuis of in het werk.'