Kringlooplandbouw vraagt om gelijk speelveld

De taskforce onder leiding van voorzitter en CDA-politica Hester Maij onderzocht op verzoek van landbouwminister Carola Schouten welke randvoorwaarden essentieel zijn om een adequaat verdienvermogen voor kringlooplandbouw te ontwikkelen. Maandag verscheen het rapport getiteld 'Goed boeren kunnen boeren niet alleen'.

Het kabinet wil dat in 2050 de transitie naar kringlooplandbouw is afgerond. De taskforce plaatst kanttekeningen bij de financiële haalbaarheid van dat voornemen. Het wijst onder meer op de concurrentie met landen die geen plannen hebben voor kringlooplandbouw. Door dit ongelijke speelveld kunnen Nederlandse boeren en tuinders zich uit de markt prijzen.

Samenwerking

Het gebrek aan grip op marktprijzen wordt nog versterkt door (te) beperkte samenwerking tussen boeren, en door de vaak homogene, niet onderscheidende, producten. Het rapport stelt verder dat de cultuur in de landbouwsector, behalve bij coöperaties, niet sterk gericht is op samenwerking. De continue nadruk op kostenbeheersing, efficiëntie en schaalvergroting heeft geleid tot investeringen die niet altijd bijdragen aan de omslag naar kringlooplandbouw

Om een gelijk speelveld te creëren tussen kringloop- en reguliere landbouw zouden volgens het rapport alle negatieve bijeffecten van de landbouw, zoals uitstoot van broeikasgassen en andere emissies naar lucht, bodem en water geprijsd moeten worden. De bereidheid van consumenten om extra te betalen voor kringlooplandbouw is tot nu toe beperkt.

Marktmacht

De Taskforce Verdienvermogen concludeert dat boeren en tuinders te weinig verdienen om de benodigde investeringen richting kringlooplandbouw te doen. Dit komt mede omdat de marktmacht van individuele boeren te beperkt is in vergelijking met ketenpartners als toeleveranciers, verwerkers en retailers. Daarnaast is er een continue prikkel tot het steeds verhogen van de productie, met een drukkend effect op de prijzen.

Voor de financiering van de transitie zou het GLB volledig moeten worden ingezet op kringlooplandbouw. Daarnaast moet er van de taskforce een transitiefonds komen. Financiële ruimte kan ook komen uit een betere samenwerking van boeren en tuinders in de keten. Voor het gelijke speelveld is ook de sector aan zet. De betere Nederlandse producten moeten tegen een betere prijs in het buitenland op de markt worden gezet.

Een belangrijke voorwaarde voor het slagen van de transitie is dat boeren en tuinders goed inzicht krijgen in hun eigen kringloopprestaties. Er moet daarom stevig worden ingezet op de ontwikkeling van een dashboard dat die gegevens inzichtelijk maakt. Op alle niveaus moet duidelijk zijn wat de ecologische voetafdruk is: wat is het grondstoffen- en mineralenverbruik, de productie en het effect op bijvoorbeeld de bodemkwaliteit, biodiversiteit en luchtkwaliteit?

Afvallers

De best presterende ondernemers in de sector zijn leidend; de overige spelers dienen continu aan verbetering te werken richting de prestaties van de 10 procent best presterenden, aldus het advies. De overheid past de norm daar periodiek op aan. Doel is om het peloton van boeren en tuinders vooruit te helpen. Onderkend wordt dat door de transitie er ook afvallers zullen zijn die niet mee willen of kunnen komen.

De taskforce is stelling in zijn eindconclusie. Als niet aan de randvoorwaarden wordt voldaan, is de omslag naar kringlooplandbouw niet kansrijk.

In de Kamerbrief over het rapport schrijft minister Schouten dat ze de gesprekken met haar Europese collega's wil intensiveren over een gelijk speelveld tussen kringloop- en niet-kringloopproducten. Vorige week werd bekend dat de nieuwe Vlaamse regering ook voornemens is om een kringlooptransitie in de landbouw in te zetten.