Winst van FvD prikkelt boer

Tijdens de campagne voor de Provinciale Statenverkiezing richtte FvD zich op de onvrede die er leeft onder boeren en tuinders. Dat de partij daarmee wist te scoren bleek vorige week al uit een opiniepeiling van Nieuwe Oogst, waarbij ze 14 procent van de stemmen kreeg.

Woensdagavond bleek de overwinning nog groter. In het Westland kreeg FvD een op de vier stemmen. Mede dankzij deze steun in het tuindersgebied is de partij in Zuid-Holland de grootste geworden. Dit resultaat behaalde FvD ook in het agrarische Flevoland.

Boerenachterban

Tijdens zijn overwinningsspeech haalde voorman Thierry Baudet zijn boerenachterban aan. Hij uitte forse kritiek op premier Mark Rutte die de EU de 'baas over ons laat spelen' en de 'boeren met hun fosfaatrechten liet stikken'. Het kabinet moet nu in de Eerste Kamer op zoek naar steun voor onder meer het Klimaatakkoord, vernieuwing van de mestwetgeving en de Wet arbeidsmarkt in balans (WAB). Daarbij zal blijken in hoeverre FvD bereid is om mee te bewegen bij deze voor boeren en tuinders belangrijke dossiers.

De Provinciale Statenverkiezingen hebben geleid tot een verdere versnippering van het politieke landschap. Voor het smeden van coalities zullen op provinciaal niveau en in de Eerste Kamer meer partijen nodig zijn. Dit maakt de uitkomst van debatten moeilijk te voorspellen. Nieuwe Oogst destilleert aan de hand van reacties uit het veld zes trends uit de verkiezingsuitslag.

• 1 Landbouwagenda Forum voor Democratie onduidelijk

Ondanks dat Forum voor Democratie (FvD) onder boeren en tuinders veel stemmen wist te winnen, is de landbouwagenda van de partij nog onduidelijk. Op haar website pleit FvD voor meer dierenrechten. Baudet zei tijdens het NPO-verkiezingsdebat dan ook dat hij bereid is tot samenwerking met Partij voor de Dieren (PvdD).

Het stemgedrag van FvD in de Tweede Kamer ligt doorgaans op een lijn ligt met VVD en CDA. Op thema's als natuurbeheer toont de partij zich progressiever. Ze stemde onder meer voor een PvdA/PvdD-motie die pleitte voor een verbinding tussen de Oostvaardersplassen en het Horsterwold, dwars door agrarisch gebied.

Daarnaast stemde FvD steevast voor moties die een uitbreiding van de knelgevallenregeling voor fosfaatrechten bepleiten. Tot nu toe zonder daarmee een meerderheid te halen.

• 2 Kabinet kan voor steun over links en rechts gaan

Voor de resterende twee jaar van deze regeerperiode moet premier Mark Rutte in de Eerste Kamer op zoek naar steun bij de oppositie. De uitslag van de Provinciale Statenverkiezingen geeft hem daarvoor mogelijkheden op de linker- en de rechterflank. Rutte heeft al aangegeven niet op zoek te zijn naar één gedoogpartner, maar per dossier te gaan zoeken naar een meerderheid.

Dit kan voor boeren en tuinders een groot verschil maken. Gaat het kabinet bij het Klimaatakkoord of de vernieuwing van de mestwetgeving in zee met GroenLinks (GL), dan kunnen deze wetten een veel groener karakter krijgen dan met FvD die boeren en tuinders meer vrijheid wil geven.

FvD-leider Thierry Baudet, GL-voorman Jesse Klaver en PvdA-fractievoorzitter Lodewijk Asscher zeggen open te staan voor het sluiten van compromissen met het kabinet, maar zij zullen een hoge prijs vragen voor hun steun. LTO-voorzitter Marc Calon is benieuwd naar de rol die FvD gaat spelen.

'We hebben niet dezelfde visie op het belang van de EU en de euro voor de handel, maar we delen ook veel', zegt Calon.

• 3 Verdere versnippering van de provinciale politiek

Het politieke speelveld in de provincies is door de verkiezingsuitslag nog verder gefragmenteerd. In veel Provinciale Staten opereren nu al coalities van vier of vijf partijen. Straks zijn voor een meerderheid wellicht een zesde of zevende partij nodig.

FvD zegt klaar te zijn voor het provinciebestuur. De partij heeft volgens Baudet na een strenge selectieprocedure en interne trainingen een paar honderd kandidaten klaarstaan. Zij gaan zich hard maken voor de speerpunten van FvD: bindende referenda, volksinitiatieven en open sollicitaties voor publieke functies als de gekozen burgemeester.

'Als sector staan we de komende tijd voor de opgave om in elke provincie met elke partij de gedeelde doelen te vinden, en duidelijk te maken dat met de vinger wijzen geen zin heeft. Alleen samen met de maatschappij komen we tot de noodzakelijke oplossingen', vertelt Calon.

Melkveehouder Jaco Kastelein, CDA-Statenlid in Zuid-Holland, zegt dat er bij de formatie veel op het spel staat voor de land- en tuinbouw. 'Er zijn straks nog maar weinig Statenleden met agrarische wortels over. Ik schat in dat FvD wel kan besturen, maar ik heb geen idee waar de partij voor staat. Hans Wiegel gaat voor FvD formeren in Zuid-Holland, dus ze pakken het wel op.'

• 4 Klimaat speelde grote rol bij provinciale verkiezingen

Het Klimaatakkoord speelde een grote rol bij deze verkiezingen, zegt instituut ProDemos na een analyse van de online StemWijzer die door 2,4 miljoen mensen is ingevuld. ProDemos zegt dat FvD de grote overwinning te danken heeft aan de kritische houding ten opzichte van het Klimaatakkoord.

Volgens Sjaak van der Tak, voorzitter Glastuinbouw Nederland, is dit ook de reden voor de hoge score die FvD behaalde in het Westland. 'In alle tuinbouwgebieden is FvD de grootste partij geworden. Dat heeft gevolgen voor het landelijk beleid', aldus Van der Tak.

'Baudet heeft gescoord met het klimaat. Het kabinet heeft gezegd dat het bedrijfsleven moet betalen voor het klimaat. De tuinders laten met deze stem zien 'we gaan niet betalen, we hebben al betaald en we lopen voorop op dit gebied. We willen dat er een realistischer beleid op klimaat wordt gevoerd.'

• 5 Positie landbouwminister Carola Schouten versterkt

ChristenUnie (CU) wist als enige regeringspartij een zetel te winnen in de Eerste Kamer. Deze winst straalt ook af op de positie van Schouten. Het zal geholpen hebben dat zij een van de meest zichtbare bewindspersonen is, die in haar werk veel contact heeft met de achterban. CU zit nu in vier provincies in de coalitie, maar heeft de ambitie dat uit te breiden naar vijf of zes.

Het CDA heeft een verlies moeten incasseren, maar is in Friesland, Overijssel, Zeeland en Limburg de grootste partij gebleven. CDA-Kamerlid Maurits von Martels schreef op donderdagochtend op Facebook dat hij nog 'enigszins verdwaasd' was door de verkiezingsuitslag.

Over het zetelverlies stak Von Martels de hand in eigen boezem. 'Als je fouten zoekt, gebruik dan een spiegel en geen verrekijker. Dat is wat ons als partij nu te doen staat.'

• 6 Linkse kiezers in buitengebied vormen 'green belt'

Verkiezingsgeograaf Josse de Voogd duidde woensdagavond bij de NOS de uitslag van de verkiezingen. Hij ziet een 'green belt' ontstaan van gemeenten met veel groene stemmers. Deze loopt van Alkmaar via Utrecht naar Nijmegen.

Buurtgemeenten kleuren groen doordat jonge D66-, GL- of PvdD-stemmers vanuit die steden daarheen verhuizen. Dankzij veel stemmen in Zeist, Bunnik en De Bilt is GL de grootste partij in de provincie Utrecht geworden.

In Friesland groeit GL van één naar drie zetels. Melkveehouder Klaas Hoekstra staat daarvoor echter te laag op de Friese GL-lijst. Desondanks is hij tevreden met de uitslag. 'De gematigde partijen op de linker- en rechtervleugel moeten nu wel samenwerken. Het beleid zal daardoor meer in balans komen en evenwichtiger worden', stelt hij.

'GL is kritisch op de agrarische sector als het om milieudoelen gaat, maar zet wel een heldere stip op de horizon. We moeten gaan voor een haalbare en betaalbare wending. Maar dat zal van bestuurders wel behendigheid vragen bij het krijgen van voldoende draagvlak.'