Productie verhogen met stroken- en/of mengteelt

Achtergrond Akkerbouw Han Reindsen 08 maa 2019 om 08:50uur

Naar de toekomst toe moeten boeren gewassen meer in stroken telen of mengen op een perceel. Dit kan de productie verhogen, voorkomt ziekten en is goed voor de biodiversiteit. Bij de ontwikkeling van machines moet ondersteuning van de ecologie leidend zijn.

Productie+verhogen+met+stroken%2D+en%2Fof+mengteelt

Dirk van Apeldoorn, ecoloog en agronoom bij Wageningen University & Research (WUR) vertelde vorige week op de studiedag van de Nederlandse Vereniging Techniek in de Landbouw (NVLT) in Nieuwegein wat agro-ecotechnologie kan opleveren. Een robuust teeltsysteem in combinatie met moderne technieken.

Met twee grafieken naast elkaar liet Van Apeldoorn zien dat het aantal landbouwbedrijven en het aantal insecten de afgelopen jaren dramatisch zijn gedaald. Wat hebben die met elkaar te maken? 'Beide hebben te maken met de toenemende schaalvergroting in de land- en tuinbouw. Dit leidt onder andere tot de inzet van steeds zwaardere trekkers. Technisch zitten we misschien wel op een kantelpunt.'

Monoculturen

Het Nederlandse landbouwareaal is voor 55 procent grasland, vooral Engels raaigras. Daarnaast monoculturen van vooral mais, aardappelen, bieten en graan op steeds grotere percelen.

Schaalvergroting leidt tot de inzet van steeds zwaardere trekkers

Dirk van Apeldoorn, ecoloog en agronoom bij Wageningen University & Research

De technische ontwikkeling van machines en werktuigen is mede leidend geweest bij de invulling van dit teeltsysteem. 'Sinds de uitvinding van de ploeg zijn we in lijnen gaan werken en dat voldoet niet meer', vindt de onderzoeker.

Natuurlijke vijanden

Voor de ecologie is het beter om met strokenteelt te werken, zoals op het biologisch landbouwbedrijf Erf in Lelystad. Op een perceel van circa 50 hectare worden gewassen in stroken van 6, 12, 24 en 48 meter geteeld. Daardoor neemt het aantal natuurlijke vijanden toe en breken ziektes minder snel groots uit. Het bedrijf krijgt ondersteuning van de WUR en het Louis Bolk Instituut.

'Aardappelen houden van strokenteelt en laten hogere opbrengsten zien. Bij peen en spruiten is het effect minder, maar er is wel potentie om de opbrengsten te verbeteren. Denk aan plantafstand en rassenkeuze. De techniek faciliteert de ecologische processen. Bij het rooien van de aardappelen rijdt de kieper op het perceel op een naastgelegen grasstrook met betere draagkracht.'

Smalle stroken

Uit literatuuronderzoek blijkt dat de meeropbrengst vooral is te bereiken met smalle stroken tot 3 à 6 meter. Dit geeft opbrengstverhogingen tot 25 procent. 'Smalle stroken zijn ook interessant voor natuurlijke vijanden. In stroken van 6 meter breed komen twee keer zoveel loopkevers voor als in 48 meter brede stroken. Ook de diversiteit van de natuurlijke vijanden neemt toe', zegt Van Apeldoorn.

Bij een strokenteelt is de ziekteverspreiding 20 tot 75 procent minder. 'Het verschil is te vergelijken met een steen die je in een vijver of in een sloot gooit. In de sloot krijg je alleen lijnwerking. Hoe smaller de strook, hoe minder de uitbreiding van phytophthora. Het biedt kansen om resistente en niet-resistente aardappelrassen af te wisselen', zegt de onderzoeker.

'Ecologie wordt economisch steeds relevanter'

Hinse Boonstra van Bayer denkt dat de rol van de ecologie steeds belangrijker is om duurzaam te telen. 'Het aantal gewasbeschermingsmiddelen zal de komende jaren enorm teruglopen. We hebben alternatieven nodig die gebruikmaken van de ecologie. Economisch wordt dat steeds relevanter.' Boonstra denkt niet zozeer aan strokenteelt en mengteelt. Hij wil de biodiversiteit op landbouwbedrijven praktisch inrichten op overhoeken. 'We moeten kijken wat haalbaar is. De belangrijkste drempel bij de telers is dat het economisch voordeel moet opleveren. Je kunt percelen goed inrichten voor mechanisatie door overhoeken in te vullen voor biodiversiteit.' Op de Forward Farm van Bayer in Abbenes (Noord-Holland) demonstreert het bedrijf technieken en methoden om de duurzaamheid van teelten in de praktijk te verbeteren. Het gaat daarbij onder andere om percelen met drones in kaart te brengen om plaatsspecifiek te kunnen werken. Boonstra: 'We moeten verantwoord en emissiearm werken. Nu zijn er nog te veel overschrijdingen en dat gaat ten koste van gewasbeschermingsmiddelen. Met precisielandbouw en nieuwe spuittechnieken is dat te voorkomen. Door een perceel digitaal goed in beeld te brengen, kun je zien waar de risico's op emissie en afspoeling liggen.'

Telers kunnen de ecologie nog meer benutten door gewassen binnen een perceel te mengen en daarbij rekening te houden met de diversiteit van de grond. 'Niet de bodem plaatsspecifiek repareren met bijvoorbeeld compost, maar een gewas op de juiste plek telen met minder input', legt Van Apeldoorn uit.

Proefveld

De WUR-onderzoeker heeft meegewerkt aan een proefveld met verschillende gewassen op stukken grond van 50 bij 50 centimeter. 'Een dergelijk teeltsysteem kost veel arbeid en daarom moet de technische ontwikkeling de schaalgrootte verkleinen. Met intercropping en pixelfarming kunnen we kleiner gaan werken ten behoeve van de ecologie', zegt Van Apeldoorn, die daarbij denkt aan autonome robots.

Een andere mogelijkheid is om met de gewaskeuze de natuurlijke vijanden een handje te helpen, vertelt de onderzoeker.

Veldbonen

'Bij de veldboon zit nectar aan de buienkant van de bloemen. Dit is voedsel voor de sluipwesp', legt Van Apeldoorn uit. 'Door veldbonen te mengen met verschillende koolrassen, lok je koolwitjes naar specifieke planten en hoeft de sluipwesp niet naar rupsen te zoeken om zich voort te planten. Zo kun je een teeltsysteem schoonhouden zonder de inzet van gewasbeschermingsmiddelen.'

'Regelgeving zet rem op technische ontwikkelingen'

Afname van het aantal gewasbeschermingsmiddelen vraagt om nieuwe technieken. Bij onkruidbestrijding kan het gaan om schoffeltechnieken die gebruikmaken van camerasystemen. Schoffelmachinefabrikant Steketee heeft al zo'n twintig jaar ervaring met camerabesturing. De techniek werkt nauwkeuriger dan gps, maakt schoffelen in de rij mogelijk en kan daarnaast data verzamelen van het gewas. Bij het efficiënt gebruiken van de data constateert Lauwrens Struik van Steketee nog wel een gebrek aan kennis. 'Wat kan een boer met de vele data? Wat is het verdienmodel? Wat doe je op een afwijkende plek binnen het perceel? Het interpreteren van gewasdata is nog lastig. Je moet data stapelen om goede conclusies te kunnen trekken. De juiste input op het juiste moment vraagt nog kennis. We hebben er wel een gevoel bij, maar om dat te automatiseren, is er nog veel onderzoek nodig.' Nieuwe ontwikkelingen bij Steketee zijn onder andere plant- en onkruidherkenning, elektrisch wieden en plantspecifiek spuiten. Struik: 'De regelgeving ten aanzien van plantspecifiek spuiten is lastig in verband met de doppen en de kleine dopafstand. Er zijn nog geen doppen beschikbaar om een praktijkrijpe machine te maken. Het is een uitdaging. De techniek is er wel klaar voor.'