Meer water en droogte door klimaatverandering

Tijdens de Kennisdag Bodem & Water vorige week maandag in Dronten vertelde NOS-weerman Peter Kuipers Munneke over klimaatverandering en hoe agrariërs hier het beste op kunnen inspelen. 'Het wordt warmer op aarde. Kijk naar de gletsjers, het zijn de thermometers van de aarde. Door ophoping van broeikasgassen smelt het ijs op Spitsbergen steeds sneller.'

Met een temperatuur van -23 graden Celsius was op 4 februari 2012 in Marknesse de koudste nacht van deze eeuw. 'Kouderecords worden steeds zeldzamer. We krijgen wel steeds meer warmterecords. Het wordt steeds vaker warmer dan gemiddeld', zegt Kuipers Munneke.

Nu zijn er jaarlijks 55 à 60 dagen met vorst. Over dertig à veertig jaar zijn dat waarschijnlijk nog maar 20 à 30 dagen. Het aantal tropische dagen in Nederland met temperaturen boven 30 graden Celsius is nu circa 4 dagen, in 2050 zo rond de 8 à 12 dagen en in het jaar 2100 waarschijnlijk 10 à 20 dagen.

Drie aspecten

Er zijn drie aspecten die de temperatuur op aarde beïnvloeden: de hoeveelheid zonlicht, de reflectie van vooral het witte aardoppervlak en de hoeveelheid broeikasgassen. Kuipers Munneke: 'Vroeger draaide de natuur aan de knoppen en kwam er soms minder zonlicht op het noordelijk halfrond. Sinds 150 jaar draait de mens aan de CO2-knop.'

Door verbranding van fossiele brandstoffen is de hoeveelheid CO2 in de atmosfeer toegenomen en is de temperatuur op aarde in een eeuw tijd gemiddeld met 1 graad Celsius gestegen. In Nederland ongeveer 1,8 graad Celsius, want op land gaat de opwarming sneller.
Door de opwarming van de aarde verdampt er meer water en neemt de hoeveelheid neerslag toe. In 170 jaar tijd een toename van ongeveer 25 procent.

'De natste jaren van toen zijn nu de droogste jaren. In de periode 1951-1980 viel er in Nederland gemiddeld 800 tot 850 millimeter neerslag. In de periode 1981-2010 was dat 875 tot 925 millimeter, een toename van 10 procent in een relatief korte periode', legt de weerman uit.

2085

Voor het jaar 2085 moeten we rekening houden met 950 tot 1.000 millimeter neerslag per jaar, is de inschatting van Kuipers Munneke. 'Als de gemiddelde hoeveelheid neerslag toeneemt, neemt ook de hevige neerslag toe. In 2010 in Flevoland 120 millimeter in één dag kan in de toekomst wel 150 millimeter zijn. Het aantal dagen met regen neemt niet toe, het aantal dagen met extremen wel.'

Het aantal dagen met veel neerslag (meer dan 10 millimeter) is toegenomen van 22 naar 28 dagen, een stijging van circa 15 procent. 'De trend zal doorzetten. De komende vijftig jaar worden de winters 10 tot 65 procent natter. Voor de zomer laten de klimaatmodellen een breed palet zien: van 30 procent minder tot 20 procent meer neerslag.'

Verdamping

Door de hogere temperatuur neemt de verdamping toe en kan de beschikbaarheid van water in het groeiseizoen afnemen. Droogte zal in de toekomst vaker voorkomen. 'Natte periodes worden natter en droge periode droger', zegt Kuipers Munneke. 'De droogte van 2018 kwam door meerdere hogedrukgebieden en dat is toeval. Eens in de dertig à veertig jaar komt dat voor.'

De afgelopen winter waren er (nog) niet genoeg regen- en sneeuwbuien om het neerslagoverschot van normaal te halen. De relatief lage grondwaterstand door de droogte van 2018 is daardoor nog onvoldoende aangevuld. 'Klimaatverandering is een langdurig proces. We glijden af en kunnen ons bijna nergens aan vasthouden. Alleen draaien aan de CO2-knop is effectief', zegt de NOS-weerman.

Zuid-Frankrijk

Hoe zal het Nederlandse landschap er met de klimaatverandering over vijftig of honderd jaar uit zien? Kuipers Munneke kan dat moeilijk inschatten. 'Over honderd jaar hebben we in Nederland het klimaat van Zuid-Frankrijk. Dat zorgt voor uitdagingen en kansen. Misschien groeien er wel sinaasappelen in Nederland. Of produceren we in Flevoland kwaliteitswijn met internationale prijzen.'

Naast Kuipers Munneke wijst akkerbouwer Arnold Michielsen, lid van de stuurgroep Actieplan Bodem & Water Flevoland, erop dat 2018 door de lange droge periode een bijzonder jaar was. 'Het heeft gezorgd voor 40 procent minder uien in Nederland. Het heeft duidelijk gemaakt dat de bodem een belangrijke productiefactor is.'

Verbindende factor

Het Actieplan Bodem & Water Flevoland is gestart in 2014 en loopt tot 2020. Het plan wil een verbindende factor zijn voor een duurzame landbouw. Het idee is vooral om partijen met elkaar in contact te brengen, ideeën en ervaringen met elkaar te delen en ondernemers te stimuleren om nieuwe initiatieven te nemen.

'We weten veel en met bundelen van kennis weet je nog meer. Door kennis te delen kun je elkaar vooruithelpen. Dat is nodig om voorop te blijven lopen', zegt Michielsen, die hoopt dat het actieplan een vervolg krijgt.