Akkerbouw strijdt tegen droogte, water en verzilting

De wereldkaart is ongelofelijk veranderd, zegt Jan Verhagen, bodemkundige van Wageningen University & Research (WUR). Hij doelt op de temperatuurstijging. '1976 was een erg droog jaar, maar nu zijn de temperaturen veel hoger.'

Verhagen sprak op 15 november op het symposium 'Naar een klimaatbestendige landbouw 2025' op de Rusthoeve in Colijnsplaat. Daar trof hij een publiek met veel akkerbouwers. De boodschap over de hele dag was dat de telers regels opgelegd krijgen door de overheid om klimaatverandering te remmen, maar vooral hoe ze rekening moeten houden met droogte, extreme buien en verzilting.

Frequentie neem toe

De frequentie van droogte en overstromingen neemt toe. Verhagen: 'Stel dat dergelijke problemen zich niet meer eens in de vijf jaar, maar eens in de drie jaar voordoen? We moeten dan dingen anders gaan doen of andere dingen gaan doen.'

Er blijven goede mogelijkheden voor de landbouw, zeker ten opzichte van Zuid-Europa, waar droogte en warmte veel extremer worden. Verhagen denkt dat boeren minder reactief moeten werken: 'Ze denken dan: oei, wat moet ik doen als het fout gaat?' Oplossingen kunnen volgens de onderzoeker liggen in verzekeren, verplaatsen en stoppen, maar ook in gewaskeuze, veredeling, maatregelen voor bodem, gewasteelt en watermanagement.

Klap van klimaat

Voorzitter Jaap van Wenum van LTO-vakgroep Akkerbouw blikt terug op een jaar waarin veel boeren een klap van het klimaat kregen. In navolging van de Britse staatsman Winston Churchill volgt Van Wenum het motto 'Never waste a good crisis'. Door te leren van een crisis kan de landbouw sterker bovenkomen, denkt hij.

De maatschappij, de politiek en de akkerbouw staan klaar om de klimaatcrisis aan te pakken. Van Wenum is daarbij vooral voorstander van het bieden van mogelijkheden aan telers om de weerrisico's op eigen bedrijven te managen. Vanuit die visie is hij tegen een belasting op kunstmest, maar voor verruiming van de mogelijkheden met organische bodemverbeteraars. 'Stimuleer de alternatieven.'

Geld opzijzetten

Een ander voorstel is de mogelijkheid voor agrarische ondernemers om geld voor slechtere jaren opzij te mogen zetten als een soort 'spaarloon'. 'Dan moeten er wel jaren bij zijn die dat sparen toelaten', zegt de akkerbouwvoorman.

De brede weersverzekering kan beter, vindt Van Wenum. Telers moeten beter kunnen rekenen op uitkering bij extremen, een lager eigen risico hebben en problemen met taxaties dienen minder te worden.

Klimaatakkoord

De internationale afspraken over het klimaat in Parijs zetten de overheid aan om de landbouw beperkingen op te leggen. Hier zou de vakgroepvoorzitter willen dat de kansen om energie te produceren en CO2 te vangen mee zouden tellen voor de akkerbouw. Een stimulans daarin wil hij graag met de sector omzetten in daden.

De teelt van graan en eiwitgewassen past volgens Van Wenum in de kringloopvisie van landbouwminister Carola Schouten. Hij pleit dan ook voor stimulering van de samenwerking tussen akkerbouw en veehouderij. 'Maak registratie van grondgebruik op dit vlak eenvoudiger.'

Praktijkoplossingen

Tijdens het middagprogramma van het symposium kwamen de praktijkoplossingen aan bod. Delphy-adviseur Anton van der Velde vindt dat telers in het veld én in de bewaring klaar moeten staan voor de klimaatverandering.

Van der Velde denkt dat een ruimer bouwplan zeker het overwegen waard is. De frequentie van de aardappelteelt van een op vier naar een op zes brengen kost geld, maar levert ook meeropbrengst op door minder droogteschade, waterschade en ziekterisico. Onderzoek uit 1963 tot 1990 toont dat de meerkosten rond 100 euro per hectare liggen, veel minder dan telers op grond van de teeltfrequentie verwachten.

Minder greppels

Akkerbouwer Dingeman Burgers uit Zevenbergschen Hoek had in twintig jaar elf keer schade door wateroverlast. Hij past zijn bedrijfsvoering aan om klimaatbestendig te zijn. 'Tegenover een misser wil ik meer goede oogsten hebben', zegt hij. 'Ik ben ervan overtuigd dat ik door dit bodembeheer over enkele jaren minder greppels nodig heb.'

Drainage en de mogelijkheid om te beregenen heeft Burgers. Hij past zijn bouwplan aan, kiest vroegere rassen om eerder in de herfst van het land te zijn en ploegt alleen als het echt moet. 'Minder ijzer en meer rubber is een goede regel.'

Conserverende landbouw

Zelf noemt de akkerbouwer het 'conserverende landbouw'. Hij verhoogt de waterberging en -levering van de bodem met groenbemesters. 'Ik denk dat mengsels veel kunnen toevoegen. Maar welk mengsel? Ik wil geen onkruid, liefst diepe beworteling die mooi verdeeld is. Vlas kan slakkenvraat beperken. Ik gebruik nu phacelia en Alexandrijnse klaver en voeg zelf vlas toe.'