Onbegrip over btw-verhoging op groente

Achtergrond Groenteteelt Hanneke de Jonge 15 jan 2019 om 10:25uur

Op 1 januari is de btw op alle voedingsmiddelen verhoogd van 6 naar 9 procent, ook op groente en fruit. Glastuinbouw Nederland en GroentenFruit Huis vinden dat de regering, die pleit voor een gezonde levensstijl, daarmee een verkeerd signaal afgeeft. Daarnaast vrezen zij dat de druk op de inkoopprijzen omhoog zal gaan om de prijzen laag te houden.

Onbegrip+over+btw%2Dverhoging+op+groente

Foodwatch, de maatschappelijke organisatie die zich inzet voor eerlijk, veilig en gezond voedsel, voert campagne om de btw-verhoging voor groente en fruit ongedaan te maken. Voor deze actie heeft de organisatie inmiddels al meer dan 130.000 handtekeningen binnen.

'Dit is verreweg de populairste e-mailactie die we tot nu toe hebben gevoerd', zegt woordvoerder Sjoerd van de Wouw. 'Wij gaan zeker door met onze actie en zullen de druk opvoeren, totdat de overheid de zorgen van honderdduizenden mensen serieus neemt. Op de korte termijn gaat dat misschien niet lukken, maar op de lange termijn wel.'

Meerdere organisaties

Foodwatch is niet de enige die strijd voert tegen de btw-verhoging op groente en fruit. De btw-verhoging is tegenstrijdig met de keuze voor gezonde voeding, vinden meerdere organisaties.

Dit is verreweg de populairste actie die we hebben gevoerd

Sjoerd van de Wouw, woordvoerder van foodwatch

'In het voorjaar van 2018 hebben wij al duidelijk gemaakt dat wij er geen voorstander van zijn', zegt voorzitter Sjaak van der Tak van Glastuinbouw Nederland. Volgens hem is de verhoging in strijd met wat de regering in het preventieakkoord schrijft over het bevorderen van een gezonde levensstijl.

• Lees ook: Nauwelijks steun voor hogere btw op groente en fruit

Weinig maatregelen

GroentenFruit Huis, dat de belangen behartigt van handelsbedrijven en telersverenigingen in groente en fruit, was betrokken bij het opstellen van het akkoord waarin staat dat consumenten zouden moeten worden verleid om voor gezond voedsel te kiezen.

'Het heeft helaas weinig concrete maatregelen opgeleverd om de consumptie van groente en fruit te stimuleren', zegt algemeen directeur Gert Mulder.

Volgens Mulder hebben partijen als GroenLinks en MKB Nederland getracht de coalitie op andere gedachten te brengen wat betreft de prijsverhoging van groente en fruit. 'Ze werden daarbij weggehoond door mensen als financieel econoom Mathijs Bouman', zegt hij.

Koopkrachtplaatjes

'Op hun loonstrookje zouden consumenten de gunstige effecten van de lastenverlichting zien, die de btw-verhoging zouden compenseren.' Deze redenering gaat volgens Van der Tak mank. De regering schermt in zijn ogen met koopkrachtplaatjes die bij een lagere economische groei niet meer kloppen.

GroentenFruit Huis zegt dat de kans groot is dat de retail de btw-verhoging van groente en fruit zal doorberekenen in de inkoopprijs. Volgens de eerste berichten hebben supermarkten de prijsverhogingen netjes doorgevoerd. Volgens Mulder laat de retail vaker gewenst gedrag zien als deze onder een vergrootglas ligt.

'Als het nieuwtje eraf is, is het gevaar groot dat supermarktketens hun toeleveranciers onder druk zetten om de prijzen te verlagen.'

Verdienmodel supermarkten

Dat heeft volgens Mulder te maken met het verdienmodel van supermarkten, die de verdiensten uit groente en fruit gebruiken om de marges op andere producten verlagen, de prijzenoorlog tussen de verschillende ketens en de inkoopmacht waar leveranciers moeilijk tegenop kunnen boksen.

'Wanneer wij merken dat de inkoopprijzen daardoor onder druk komen te staan, zullen we erbovenop zitten', vertelt hij.

GroentenFruit Huis heeft voorgesteld om groente en fruit gratis beschikbaar te stellen op alle basisscholen. Volgens Mulder gebeurt dat nu op een deel van de scholen door middel van het EU-Schoolfruitprogramma, maar is dat afgelopen zodra de subsidiekraan dicht wordt gedraaid. Hij zegt dat de invoering van een suikertaks, een belasting op frisdrank, de bekostiging van gratis groente en fruit op school mogelijk zou kunnen maken.

'Prachtig mechanisme'

'In het Verenigd Koninkrijk zie je dat het werkt; een prachtig mechanisme. Als je kinderen op jonge leeftijd op een speelse en vrolijke manier kennis laat maken met groente en fruit, heb je ze voor hun hele leven gewonnen.'

Het Voedingscentrum geeft consumenten voorlichting en advies over gezond, veilig en duurzaam voedsel. 'Onderzoek van de Wereldgezondheidsorganisatie toont aan dat consumenten pas bij een prijsverandering van meer dan 10 procent meer of minder groente en fruit gaan kopen', zegt woordvoerder Patricia Schutte. 'Een kleine prijsaanpassing zal niet veel effect hebben op het aankoopgedrag. De verhoging of -verlaging moet daarvoor groter zijn.'

Subsidie kan aankoop van groente en fruit stimuleren

In een rapport uit 2016 van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) staat dat belastingmaatregelen effect kunnen hebben op koop- en eetgedrag. De WHO adviseert daarom om een belasting in te voeren op suikerhoudende dranken en ongezonde voedingsmiddelen die verzadigd vet, suiker en zout bevatten. Consumenten zouden daarnaast subsidie moeten krijgen op fruit, groente en/of andere gezonde voedingsmiddelen.Uit het onderzoek van de WHO blijkt dat een prijsstijging van suikerhoudende frisdranken van 10 procent leidt tot een daling in de aankoop van 9 tot 13 procent. Bij een prijsverlaging op groente en fruit van 10 procent kopen consumenten zo'n 5 procent meer. Dat wil nog niet zeggen dat consumenten dan ook meer groente of fruit zullen eten. Het risico bestaat zelfs dat ze het uitgespaarde geld besteden aan ongezonde voedingsmiddelen, staat in het rapport van de WHO.

Beschikbaarheid

Volgens het Voedingscentrum kan de beschikbaarheid op scholen, in bedrijfskantines en in openbare gebouwen veel meer bijdragen aan het eten van groente en fruit.

'De meeste consumenten weten wel dat het eten van groente en fruit gezond is. Maar ze vinden het moeilijk om verleidingen te weerstaan', zegt Schutte. 'Daarom zou het goed zijn om bij de kassa's in supermarkten gezonde producten aan te bieden in plaats van snoep of koek.'