Zet btw in voor duurzamer boeren

De conclusie van De Staat van de Boer, het onderzoek van dagblad Trouw, is glashelder: meer dan 80 procent van de boeren wil overstappen op natuurvriendelijke methoden. Meer dan de helft van de boeren vindt dat agrarische bedrijven moeten kiezen voor natuurinclusieve landbouw waarin wordt 'samengewerkt' met de natuur, uiteindelijk zonder bestrijdingsmiddelen.

Onderzoek van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) laat zien waarom boeren zich deze overstap niet kunnen permitteren. Onze landbouwsector is getransformeerd tot een hoogproductieve, internationaal concurrerende en economisch zeer efficiënte sector, schrijft onderzoeker Martijn Vink.

Grote investeringen

Boeren hebben hiervoor grote investeringen gedaan en zijn afhankelijk geworden van andere partijen als veevoerleveranciers en technologiebedrijven. In combinatie met toenemende complexe regelgeving en een overheid die het initiatief overlaat aan de markt, kunnen ze moeilijk een andere weg inslaan.

In Groningen werken we actief aan duurzame landbouw. Van onderop, met de boeren. Uitgangspunt is dat biologisch en natuurinclusief boeren rendabel moet zijn. De basis voor de overgang naar duurzame landbouw ligt immers in een goed verdienmodel. Om de overstap aantrekkelijk te maken, moeten agrariërs een reële prijs krijgen voor hun product waarin maatschappelijke kosten als verbeteren van de biodiversiteit doorberekend zijn.

Reële toegevoegde waarde

Het lastige is dat maatschappelijke waarden moeilijk te meten zijn. True cost pricing kan helpen die waarden te bepalen. Daarin worden alle kosten en baten in euro's uitgedrukt om zo uiteindelijk de 'reële toegevoegde waarde' (rtw) vast te stellen. Op dit moment maakt zo'n rtw echter nog geen onderdeel uit van de prijs van duurzame producten en grondstoffen.

Om ervoor te zorgen dat duurzame boeren een reële prijs krijgen, moet er naar prijsinstrumenten worden gekeken. Stel agrariërs die biologisch en natuurinclusief boeren, vrij van btw. Laat de 6 procent btw op biologische en natuurinclusieve producten vervolgens terugvloeien als rtw naar deze boeren. Dan krijgen zij meer financiële waardering voor duurzaam produceren.

Energiesubsidie

Maar met alleen het 'rechtvaardig belonen' komen we er niet. De energiesubsidie SDE wordt gefinancierd uit de Opslag Duurzame Energie, een heffing over het verbruik van elektriciteit en aardgas. Met een soortgelijke regeling kunnen we conventionele boeren stimuleren duurzamer te produceren. Voor de financiering kan een deel van de btw-inkomsten op gangbare producten apart worden gezet.

Als de samenleving en de overheid willen dat de landbouw zich meer richt op maatschappelijke doelen, moet de overheid de regie weer naar zich toetrekken, concludeert het PBL. Bijvoorbeeld door actiever te sturen op maatschappelijke waarden die moeilijk door de markt gestuurd kunnen worden: dierenwelzijn, natuurbeleid en omgevingshinder.

Hele samenleving

De retail heeft een grote verantwoordelijkheid als het gaat om het positioneren en de prijzen van duurzame producten, evenals de consument. Maar dit vraagstuk raakt de hele samenleving, gaf minister Carola Schouten (LNV) al aan. Het oplossen ervan kunnen we wat mij betreft dan ook niet alleen aan de markt overlaten.

Henk Staghouwer Namens de ChristenUnie gedeputeerde landbouw en natuur van provincie Groningen