Erfelijkheidsdeskundige Mendel zocht eigenlijk innovatief gewas

Dat blijkt uit onderzoek aan twee tot nu toe onbekende artikelen uit 1861 in kranten uit Brno, nu Tsjechië. De conclusies staan haaks op wat veel historici in het verleden over Mendel's drijfveren hebben geschreven.

Peter van Dijk, werkzaam bij het in Wageningen gevestigde onderzoekbedrijf KeyGene, publiceert de conclusies vandaag in het wetenschappelijk tijdschrift Genetics. De bevindingen van Van Dijk en zijn collega-auteurs laten zien dat de oorsprong van het gericht veredelen van innovatieve, betere groentegewassen al in de 19e eeuw ligt.

Erfelijkheidsleer

Mendel is bij het grote publiek al bekend als de grondlegger van de erfelijkheidsleer. Met zijn experimenten met erwten liet Mendel zien dat het kruisen van planten niet vergeleken kan worden met het mengen van twee vloeistoffen, maar met het doorgeven van 'erfelijke deeltjes' aan het nageslacht.

Door onbegrip tussen collega's en nabestaanden zijn de aantekeningen van Mendel na zijn dood verbrand. Daardoor was er over de motieven van Mendel tot op heden niets met zekerheid bekend. Van Dijk: 'Er was een gat in de belangrijke periode tussen het afstuderen van Mendel in 1853 en zijn beroemde publicatie in 1865. Ik raakte gefascineerd door dat gat van twaalf jaar en ben op zoek gegaan naar informatie uit die periode.'

Moderne techniek

Opvallend genoeg werd Van Dijk een handje geholpen door de moderne techniek. Veel oude uitgaven van kranten worden nu gedigitaliseerd en via internet toegankelijk gemaakt. Door gebruik te maken van zogenaamde OCR software kunnen de digitale beelden weer worden omgezet naar teksten die met behulp van zoekmachines goed te doorzoeken zijn.

Van Dijk: 'Zo ontdekte ik in twee kranten uit het Tsjechische Brno artikelen uit 1861 over het werk van Gregor Mendel. De krant noemde de experimenten van Mendel heel instructief en gericht op het ontwikkelen van verbeterde groente- en siergewassen. Mendel was in zijn vroege jaren dus niet zozeer uit op het begrijpen van het overerven van eigenschappen, maar op innovatie in de land- en tuinbouw.'

Beroemde publicatie

Mede door zijn omgeving en de mogelijkheden die Mendel kreeg voor het doen van onderzoek richtte hij zich meer en meer op het ophelderen van de wetten van de overerving. Dat onderzoek leidde uiteindelijk tot de beroemde publicatie uit 1865. Van Dijk: 'Het heeft nog tot 1900 geduurd voordat anderen, waaronder Hugo de Vries, zo ver kwamen en daarbij ontdekten dat Gregor Mendel ze 35 jaar eerder al voor was.'

Het wetenschappelijke artikel van Peter van Dijk van KeyGene en zijn co-auteurs Franjo Weissing van de Rijksuniversiteit Groningen en het Institute for Advanced Study in Amsterdam en Noel Ellis van de University of Auckland is open access en is dus voor iedereen via internet te lezen.