Natuur in ruil voor een gemaal in Kruisland

Volgens Waterschap Brabantse Delta voldoet de waterhuishouding rond Kruisland aan alle normen. Toch ervaren boeren wateroverlast bij hevige buien. Niet alleen van het water dat in het gebied valt, maar ook van water dat even later vooral via de Smalle Beek uit hoger gelegen gebieden de polders instroomt.

Het project 'Cruijslandse Kreken en Smalle Beek' loopt ruim drie jaar. In de eerste fase heeft het waterschap bijna 5 kilometer akkerranden aangekocht en ingericht voor ecologische verbindingszones en kreekherstel. De randen moeten gemiddeld 25 meter zijn. Ze kregen een flauw talud over de volle breedte. Daarmee nam de capaciteit waterberging toe.

Ecologische doelen

Maar het lukte het waterschap niet om genoeg grond te verwerven voor de gestelde ecologische doelen. Tegelijk zagen boeren het risico van wateroverlast toenemen.

Overleg tussen boeren, waterschap, andere overheden en natuurorganisaties resulteerde in een ruil: het waterschap verbetert het watersysteem en boeren werken in ruil daarvoor op eigen grond mee aan ecologische verbindingszones en kreekherstel.

Balans

'Tegenover elke watermaatregel staat een natuurinitiatief', zei Marc Treffers van Waterschap Brabantse Delta eerder in Nieuwe Oogst. 'Het moet in balans zijn. Anders bevoordelen we boeren in het gebied boven boeren in andere gebieden.'

De afspraken werden vastgelegd in een uitvoeringsprogramma. Dat resulteerde als eerste in een 'gebiedsregeling' voor gemaal Brooijmans tussen Kruisland en Steenbergen. Dat maalt sinds deze zomer niet pas als het peil bij het gemaal stijgt, maar al als er veel water onderweg is uit hoger gelegen gebieden.

Gemaal Zegge

Daarnaast zijn twee andere maatregelen in beeld. De ene is 4,5 hectare waterberging langs de Smalle Beek om te voorkomen dat het water gelijk naar de lager gelegen Kruislandse polders stroomt. De andere is het verplaatsen en vergroten van gemaal Zegge, waardoor het gemaal water uit de polders rechtstreeks kan afvoeren naar de Roosendaalse Vliet.

De boeren willen dat er haast wordt gemaakt met het verplaatsten van dat gemaal, bleek vorige week op een bijeenkomst in Kruisland. Nu pompt gemaal Zegge het water uit een lager deel naar een hoger deel van de polders. Gemaal Brooijmans pompt het naar buiten. Dat gaat om 25 procent van het water dat Brooijmans weg maalt.

Verplaatsing

Boeren pleiten daarom al tientallen jaren voor verplaatsing en uitbreiding van gemaal Zegge, zodat dit het water in één keer buiten de polders kan pompen.

Maar in de uitvoeringsovereenkomst staat dat boeren eerst nog 6,5 kilometer ecologische verbindingszones en kreekherstel moeten realiseren. Nu is 2,7 kilometer aangemeld. Boeren kunnen dit zelf realiseren op hun eigen land. Ze krijgen dan 85 procent voor de waardedaling, 50 procent aanlegsubsidie en een jaarlijkse vergoeding voor het onderhoud.

Gesprekken

Als boeren op die manier die natuur realiseren, gaat het waterschap eerst aan de slag met de waterberging langs de Smalle Beek. Grondverwervers voor het waterschap voeren al gesprekken met grondeigenaren daar. De volgende optie is het verplaatsen en vergroten van gemaal Zegge.

'Wij zijn nu aan zet', stelde Kees Gommeren op de bijeenkomst. Hij is een van de vier boerenvertegenwoordigers in de overleggen. Enkele boeren stelden een andere optie voor, namelijk het zelf betalen van de verplaatsing en vergroting van het gemaal door vijf jaar lang enkele tientjes per hectare te betalen. De maatregel kost 3 tot 4 miljoen euro.

Nadeel

Er is wel een nadeel, gaven de boerenvertegenwoordigers aan: wie garandeert dat alle boeren meebetalen? Dat is niet te verplichten.

Het waterschap voelt daar nu ook niet voor. Het kan nu de natuurdoelen en waterberging combineren. Het wil wel in een volgende fase van dit project samen met de boerenvertegenwoordigers kijken of dit haalbaar is.

Harde garantie

Wij willen een harde garantie dat gemaal Zegge wordt verplaatst als de 6,5 kilometer ecologische verbindingszones en kreekherstel wordt gerealiseerd, stelde een aantal boeren.

'We zijn nog niet op de helft daarvan', reageerde Gommeren. 'Het waterschap heeft al veel gedaan. Nu zijn wij aan zet. Dan komt gemaal Zegge in beeld. Als wij geen tegenprestatie doen in de vorm van natuur, dan is de kans klein dat het waterschap geld uittrekt voor de verplaatsing van gemaal Zegge.'

Een veehouder haakte daarop in: 'Eigenlijk is voor ons niets goedkoper dan het realiseren van ecologische verbindingszones en kreekherstel. Voor enkele percelen kan de vergoeding best interessant zijn.'

Knelpunten

Boerenvertegenwoordiger Toine van Tiggelen gaf aan dat boeren hebben kunnen meedenken waar de grootste knelpunten liggen en waar natuur kan komen. Zo nodig moet kunnen worden afgeweken van de oevers waar de ecologische verbindingszones en kreekherstel in beeld zijn. 'Waarom niet? 'Dan ga je maar terug naar de provincie', zeggen we dan. We moeten niet alleen een lijntje tekenen en maar volgen.'

Van Tiggelen merkt dat een aantal boeren nog terughoudend is. Maar de hele sector heeft baat bij minder overlast bij hevige buien, benadrukt hij. 'Het is een win-winsituatie. Als wij wat doen, doet het waterschap ook wat.'