Veehouderij zwaar onder vuur

De landbouwminister beleefde donderdag haar vuurdoop. Haar eerste algemeen overleg met de Tweede Kamer zou gaan over het zesde actieprogramma Nitraatrichtlijn, maar dit werd overschaduwd door het ontstane rumoer over de grootschalige mestfraude in de veehouderij.

SP, PvdA en PVV roepen op tot een beroepsverbod voor mestfraudeurs. 'Het beeld ontstaat van een mestvrijstaat in Brabant waar grootschalige fraude onderdeel van de bedrijfsvoering lijkt te zijn', aldus SP-Kamerlid Frank Futselaar.

Puntenrijbewijs

D66-Kamerlid Tjeerd de Groot stelt een soort puntenrijbewijs voor boeren en mesttransporteurs voor. 'Bij zoveel strafpunten ben je het dan kwijt.'
De Groot wil tevens de 200 miljoen euro die in het regeerakkoord is vrijgemaakt voor de varkenssector blokkeren. 'Wacht tot de sector alles naadloos heeft geregeld en dan pas publiek geld naar de sector. Voor de sanering moet de sector zijn zaakjes op orde hebben.'

Schouten is van mening dat de veesector eerst zelf aan zet is. In een 'pittig, stevig en goed' gesprek heeft ze de bal bij de sector neergelegd. Boeren, transporteurs en mestverwerkers moeten binnen vier weken met een gezamenlijk plan komen voor een harde aanpak van de mestfraude.

Urgentie

'Het artikel in NRC brengt een gevoel van urgentie naar boven en dat voelden de partijen aan tafel ook. De sector moet meer zelfreinigend vermogen creëren. Ik heb daar vertrouwen in, omdat er ook veel goede boeren en transporteurs zijn die nu in de hoek staan. De sector moet voor die bedrijven gaan staan.'

De bal in het mestfraudedossier werd vorig weekeinde aan het rollen gebracht door een artikel in NRC met de titel 'Het Mestcomplot'. De krant concludeert uit eigen onderzoek dat boeren, mesttransporteurs, -verwerkers en -handelaren in Noord-Brabant en Limburg zich op grote en georganiseerde schaal schuldig maken aan mestfraude.

Zwak punt

De krant baseert zich voor een belangrijk deel op een nalevingsmeting waaruit blijkt dat er in 25 procent van de overtredingen sprake is van overduidelijke fraude. Bij 14 procent ging het om kleine overtredingen. Zwak punt is dat de nalevingsmeting berust op slechts enkele tientallen controles, 36 om precies te zijn.

Volgens de minister de publicatie in NRC opnieuw zien 'dat het lucratief is om de regels niet te volgen'. Verrassend konden de bevindingen van de krant niet zijn, aangezien de nalevingsmeting al in 2015 in Den Haag bekend was.

Stelselmatig

'Het artikel brengt wel een gevoel van urgentie naar boven en dat voelden de partijen maandag aan tafel ook. De mestfraude heeft een stelselmatig karakter. Er zijn meerdere schakels in de keten die hierin samenwerken.'

De bewindsvrouw weerspreekt aantijgingen vanuit de Kamer dat de overheid de controle op mesttransporten op haar beloop laat.

'Na eerdere signalen zijn er door mijn voorganger maatregelen getroffen zoals gps-tracking en verplichte bemonstering. Dat laatste is net ingegaan en moet nog zijn beslag krijgen. Als er een cultuur is waarbij overtredingen samen worden weggemoffeld, dan krijg ik dat niet uitgebannen. Maandag is mij toegezegd dat er een plan van aanpak komt vanuit de sector en dat gaan we dan beoordelen.'

Beroepsverbod

Vanuit PVV, SP, Partij voor de Dieren en GroenLinks komt de roep om steviger ingrijpen bij fraude. Partijen vinden de boetes niet in verhouding staan met het geldelijk gewin dat te behalen valt door te sjoemelen met vervoersbewijzen en de inhoud van tankwagens. Ook willen partijen een beroepsverbod.

Schouten zegt toe dat ze het ministerie van Justitie en Veiligheid zal vragen te kijken naar te nemen stappen. De IOD zal het nieuwe sectorplan toetsen op handhaving en fraudebestendigheid. Een beroepsverbod is volgens de bewindsvrouw in de landbouw niet mogelijk.

'De Kamer trekt parallellen met onder andere de advocatuur, maar advocaten worden bijgeschreven op het tableau en kunnen dus ook worden geschrapt. Boer of vervoerder is een vrij beroep en dan is het lastig om een verbod in te voeren. Ik heb de sector wel aangegeven dat ze niet moet werken met een vervoerder die zwaar gefraudeerd heeft. Het is slecht voor het imago als je dat soort zaken weer mogelijk maakt.'

Mestmoraal

In een reactie op het overleg met de minister zegt ZLTO-voorzitter Hans Huijbers dat de sector aan zijn eigen mestmoraal moet werken. 'We zullen met een aantal snelle maatregelen komen. Ook moeten we kijken naar structurele problemen waarvoor soms aanpassing van regelgeving nodig zal zijn.'

Een oplossing waarover wordt nagedacht, is een uitbreiding van de Vervoersbewijzen Dierlijke Meststoffen (VDM's). Hierin zou een passage opgenomen kunnen worden dat wanneer de mest niet aan bepaalde kwaliteitsnormen voldoet, de gevolgschade voor het verantwoordelijke bedrijf is. Andere maatregelen waaraan de sector zelf zou kunnen bijdragen, zijn een onafhankelijk certificeringsysteem voor mesttransport en een borging voor VDM's.

Volgens de ZLTO-voorzitter heeft de sector te lang in de 'ontkenningsmodus' gezeten. Hij vindt het tijd dat de goedwillende boeren worden beschermd tegen de fraudeurs.

Gewasgroei

'Je ziet dat wie het goed doet, de rekening betaalt voor diegenen die de grens overschrijden. Dat begint nu langzaam in het veld weerstand op te roepen. Diegenen die het goed doen, hebben problemen met gewasgroei, maar op een verjaardag worden ze uitgelachen door diegenen die de grenzen opzoeken. Je voelt dat er een sfeer is van nu moet het maar eens gebeuren.'

Minister Schouten ontving aan het einde van het nitraatoverleg complimenten van Kamerleden over de soepele wijze waarop zij het ingewikkelde mestdossier wist te behandelen.

Waarschuwing

GroenLinks-Kamerlid Rik Grashoff gaf ook een waarschuwing af. 'Zachte heelmeesters maken stinkende wonden. Ik zie de minister al bewegen. Ik kan één ding voorspellen: als de minister geen einde maakt aan de mestfraude, dan zullen de nieuwe richtlijnen voor nitraat en stikstof op drijfmest zijn gebaseerd.'

Schouten wil na een half jaar de situatie in de veehouderij opnieuw beoordelen.