'Dit wordt de eerste koeientuin in Friesland'

'Met een ligboxenstal is niets verkeerd, maar als ik weer in een bedstee van 1,60 tot 1,70 meter moest slapen, zou ik ook doodop zijn', redeneert melkveehouder Symen Tamminga. 'De stal is van eind jaren zeventig, de maten waren toen kleiner dan nu. De koeien van toen waren ook kleiner dan de koeien van nu.'

De nieuwe stal is tijdelijk ingericht met ligboxen. In de andere helft ligt het zand voor de nieuwe weidevloer waar de familie op wacht. 'De productie van onze koeien is van gemiddeld 5.000 eind jaren zeventig naar 8.800 liter gegaan. We hopen dat die straks, zowel op de weidevloer als in het ligboxengedeelte, nog verder omhoog gaat. De koeien hebben zich moeiteloos aangepast aan hun nieuwe omgeving. Sneller dan wij als boeren.'

Afstudeeronderzoek

Dochter Anke Edens-Tamminga lacht. Het idee voor de 'koeientuin' in een serrestal kwam bij haar vandaan. 'Een ligboxenstal is compleet vanuit de boer geredeneerd. Het uitgangspunt bij het ontwerp van deze stal is de koe. Waar voelt die zich het beste?'

Voor haar afstudeeronderzoek stelde ze met een klasgenoot een programma van eisen voor de lacterende melkkoe op. 'Een koe voelt zich het meest thuis in een omgeving zonder ijzerwerk en beton. Natuurlijk bespreek je dat ook thuis. Ik zou op termijn het bedrijf willen overnemen, maar dan moet het wel anders. Volgens het principe van de vrijloopstal.'

Australië

Vader Symen Tamminga was eerst sceptisch, totdat hij in Australië het systeem in de praktijk zag. Daar liepen 5.000 koeien ongestoord hun rondjes. 'En ik heb geen slechte koe gezien.'

Samen met Courage, de ontwikkelaar van het Koeientuin-concept, werden in 2009 al de plannen voor 480 koeien in vier tuinen uitgewerkt. Gekozen is voor een gedeeltelijke verplaatsing. Het huidige bedrijf staat aan de rand van Leeuwarden. 'We halen landbouwverkeer uit de wijk', vertelt Edens.

Het aanloopproces werd één van de lange adem. Gemeente Leeuwarden bleek enthousiast, maar had nog geen richtlijnen voor het vooruitstrevende staltype. 'Niet eerder is hier zo'n stal gebouwd. Voor provincie en gemeente moet alles nog worden uitgevonden. Bovendien heeft de ontwikkeling vanwege de megastaldiscussie anderhalf jaar stilgestaan.'

Vertrouwen

De familie liet zich niet uit het veld slaan. 'We moeten wel, want de oude ligboxenstal is op', zegt Tamminga. 'Je doet het voor de koeien. Als je nu ziet hoe die het doen, geeft dat vertrouwen dat dit de juiste weg is. We hebben veel meer tochtige koeien.'

In 2012 werd een Nije Pleats-procedure doorlopen. De stal is uiteindelijk net buiten Leeuwarden evenwijdig aan de oude Zwette geplaatst. 'Maar de tijd heeft ons ingehaald', vertelt Edens. De melkveehouderij heeft fosfaatrechten voor 310 koeien, en niet de gedroomde 480. 'Met ruim 192 hectare hebben we de grond wel. De kleigrond is ook ideaal voor de ruwvoervoorziening van vijfhonderd koeien. Helaas hebben we de rechten niet.'

Tussenstap

De stal die nu staat is een tussenstap, omdat er nog geen weidevloer in ligt. 'Hierdoor zit er wat ijzer in. Je moet toch wat. De stal is wel onder de Maatlat Duurzame Veehouderij gerealiseerd. Het gaat om diepstrooiselboxen met ruime maten. Verder ligt er rubber en een emissiearme vloer.'

60 procent van de beoogde stal is gerealiseerd, om later de rest te spiegelen. 'Vanwege de kosten en de rechten.' De koeien worden met vier robots gemolken. Met de weidevloer denkt de familie uiteindelijk op zes uit te komen.

Ideale mestrobot

De hoop is dat de weidevloer na de zomer kan worden gelegd. Vader en dochter zijn daarbij afhankelijk van een onderzoek naar de ideale mestrobot, dat even verderop bij de Dairy Campus wordt uitgevoerd. Die moet vaste mest meenemen, terwijl de toplaag van de vloer de urine doorlaat. 'De mestrobot is voor onze werkwijze cruciaal, anders kan ik de weidevloer niet kopen. Het is gewoon ondoenlijk om viermaal daags met een kruiwagen door de stal te gaan', zegt Tamminga.

Momenteel worden het jongvee en de droge koeien geweid. De melkkoeien blijven in ieder geval dit jaar in de stal voor het gewenningsproces. Op termijn moet er een weidepoort komen, maar de infrastructuur rond de nieuwe stal is daar nog niet klaar voor.

'Alles op z'n tijd', haakt zijn dochter in. 'We hebben drukke weken achter de rug met de verhuizing en het maaien van 140 hectare grasland. Wij moeten ook even op adem komen.'