Bewustwording leegstand komt op gang

De route naar het gemeentehuis van gemeente Bronckhorst slingert door het buitengebied van Hengelo. Een paar honderd meter, net voordat de parkeerplaats van het gemeenhuis opdoemt, sloopt een kraan een aantal verouderde stallen op een boerenerf. De overgebleven historische boerderij staat opeens wat kaal op het erf, dat vol puin en andere rommel ligt.

'Ja, die boer kennen we. Hij doet mee met onze sloopregeling', zeggen Emiel van Eck en Dick Flierman even later op het gemeentehuis. Zij houden zich bij gemeente Bronckhorst bezig met de economie van het buitengebied en grondzaken. Flierman is verantwoordelijk voor de slooppilot waarmee de gemeente in 2015 het nieuws haalde.

Sloopfonds

De gemeente stelde toen een sloopfonds in van 100.000 euro om de sloop van overbodige en leegkomende gebouwen in het buitengebied te stimuleren. Eigenaren krijgen 10 euro voor iedere vierkante meter die gesloopt wordt met een maximum van 7.500 euro per adres. Daarnaast worden de leges voor een eventuele bestemmingswijziging, een bedrag van 5.000 euro, vergoed.

Aanvankelijk meldde zich niemand voor het fonds, maar na wat aanpassingen dienden vorig jaar 41 eigenaren een aanvraag in. Inmiddels wordt er al op meerdere plaatsen gesloopt. Zoals dus op een paar honderd meter afstand van het gemeentehuis. 'En dit jaar verwachten we zeker zoveel aanvragen', zegt Flierman. 'Er is nu sprake van een sneeuwbaleffect.'

Vereveningsregeling

Gemeente Bronckhorst heeft niet alleen een sloopfonds, maar ook een vereveningsregeling. Wie 500 vierkante meter wil bouwen, moet elders 1.000 meter laten slopen. 'Je betaalt degene die gaat slopen', legt Flierman uit. 'Er zijn nog wel meer vormen om sloop te stimuleren. We kennen natuurlijk de Rood voor Roodregeling, sommige gemeenten werken met sloopvouchers of stalderen. Wij hebben gekozen voor de vormen die het beste bij onze gemeente passen en waarmee we de beste resultaten kunnen bereiken.'

De komende jaren komen veel agrarische bedrijfsgebouwen in de gemeente leeg te staan. Dat komt door schaalvergroting en rationalisatie van de landbouw. Grond komt in gebruik van de blijvende landbouwbedrijven, de agrarische gebouwen verliezen hun functie, worden hergebruikt voor niet-agrarische doeleinden maar komen ook steeds vaker leeg te staan.

10 miljoen vierkante meter

Onderzoeker Edo Gies van Wageningen Environmental Research becijferde dat momenteel 10 miljoen vierkante meter aan agrarische bedrijfsgebouwen leegstaat. Het gaat vooral om grotere schuren en bijvoorbeeld ligboxenstallen die gebouwd zijn na de jaren zeventig. 'De prognose voor de toekomst is dat er tot 2030 nog eens 40 miljoen vierkante meter aan agrarische gebouwen vrijkomt', aldus Gies.

Voor 16 miljoen vierkante meter zal herbestemming moeilijk worden. De meeste agrarische bebouwing komt vrij in Gelderland, Groningen, Overijssel, Oost-Brabant en Noord-Limburg.

Criminele activiteiten

In gemeente Bronckhorst komt ruim 400.000 vierkante meter vrij. De gemeente heeft het liefst dat daarvan het meeste wordt gesloopt. 'Lege stallen vervallen snel, als ze niet worden gebruikt. Het buitengebied verrommelt erdoor en we willen het hier graag mooi houden. Ook liggen criminele activiteiten op de loer', zegt Flierman. 'Daarbij komt dat de daken vaak zijn voorzien van asbest. Dat moet voor 2024 worden opgeruimd.'

Over herbestemming denkt de gemeente genuanceerder. 'Een bestemmingswijziging naar wonen? Akkoord', stelt Van Eck. 'Een ICT-bedrijfje aan huis of een bed and breakfast? Geen probleem.' Anders wordt het als er sprake is van bedrijvigheid op meer dan 150 vierkante meter of als er sprake is van bewoning door meerdere gezinnen.

Krimpgemeente

'Bronckhorst is een krimpgemeente. Dat betekent dat we aandacht moeten hebben om onze kernen leefbaar te houden en om de bezetting van onze bedrijventerreinen op peil te houden. Meer woningen en bedrijven in het buitengebied doen daar geen goed aan. Dat is de reden waarom we hier volop inzetten op sloop.'

In andere delen van het land, vooral die met de stedelijke gebieden dichterbij, wordt wat vaker gekeken naar vormen van herbestemming.

Caravanstalling

DLV Advies begeleidt agrariërs die hun schuren, loodsen of kassen willen gebruiken als caravanstalling met de benodigde vergunningen. Hiervoor werkt zij samen met onder meer Stalling31, een franchiseformule waar vijftien voormalige agrarische ondernemers bij zijn aangesloten die een stalling zijn begonnen in hun agrarische bedrijfsgebouwen.

In het westen van het land zijn ook initiatieven om stedelingen opslagruimte aan te bieden in leegstaande agrarische gebouwen in de buurt van de stad. Via het platform Agri meets Design, waarbij ook ZLTO is betrokken, ontmoeten boeren, designers en ontwerpers elkaar om samen te zoeken naar een goede herbestemming voor vrijkomende agrarische gebouwen.

Overijssel

Ook Overijssel zoekt naar creatieve bestemmingen voor leegstand. De provincie hield vorige week een 24 uursideeënmarathon rondom een leegstaande boerderij in Stegeren. Meer dan vijftig teams kwamen met een meer of minder kansrijke bestemming voor de boerderij.

Gemeente Bronckhorst doet het anders.Met de introductie van het sloopfonds en de vereveningsregeling ontstaat binnen de gemeente bewustwording van het leegstandsprobleem. Van Eck en Flierman zien daarin ook een taak voor LTO en advies- en accountantskantoren. 'Boeren moeten veel eerder nadenken over bedrijfsbeëindiging en reserveren voor sloop. Dan krijg je later niet maken met grote financiële hobbels.'