Europese Unie halfslachtig met vrije markt

Beter ten halve gekeerd dan ten hele gedwaald. Dat is een positieve uitleg, maar meestal wordt halfslachtigheid toch met negatieve kenmerken geassocieerd: besluiteloos, aarzelend en weifelachtig. Halfslachtigheid wordt ook waargenomen in het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB).

Een aantal jaren geleden werden marktordeningen gedereguleerd en de betalingen ontkoppeld van de productie om een betere marktwerking te bevorderen. Toch kregen lidstaten de vrijheid om een deel van de nationale enveloppe te blijven koppelen aan de productie. Dat heeft weer ontegenzeggelijk invloed op de interne markt en onderlinge concurrentieverhoudingen.

Statistische marktinformatie

Tegelijkertijd werden verordeningen vastgesteld waarin werd bepaald dat alle lidstaten verplicht statistische marktinformatie moeten aanleveren. Het gaat om marktgevoelige informatie die voor de bedrijfsvoering van marktstrategisch belang zijn.

Akkerbouwers moeten arealen en productiecijfers van gewassen aanleveren, terwijl een varkenshouder statistieken over het aantal dieren en hun ontwikkeling moet aanleveren.

Gewasbeschermingsmiddelen

Zelfs voor het gebruik van input zoals gewasbeschermingsmiddelen zijn verordeningen opgesteld, opdat de autoriteiten statische informatie verkrijgen over het gebruik volgens standaard eenheidsnormen.

Komend jaar wordt het suikerquotastelsel ontbonden. Dat betekent dat er binnen de EU-grenzen een grotere onderlinge concurrentie ontstaat. Telers in sommige landen vrezen dat de suikerproducenten voor een lagere bietenprijs hun grondstoffen gaan inkopen om aan die onderlinge concurrentie het hoofd te kunnen bieden.

Ingrijpen

De Europese Commissie werkt ondertussen aan de regelgeving die overblijft na beëindiging van het suikerquotasysteem en wil areaalinformatie, voorraden, prognoses en betaalde bietenprijzen weten. De argumentatie is dat Brussel wenst in te grijpen, indien de markt verstoord dreigt te raken.

Er blijft echter niet zoveel marktbeheer meer over om in te grijpen, maar er wordt wel gewerkt aan allerlei wetgeving om de marktinformatie te behouden.

Geen bemoeienis

Is het tegen de achtergrond van de deregulering van de marktordeningen nog een overheidstaak om marktinformatie te vergaren? Het kenmerk van vrijemarktwerking is dat de overheid zich daarmee geen bemoeienis heeft. Als marktpartijen autonoom besluiten een marktinformatiesysteem te ontwikkelen, is dat een private aangelegenheid.

Velen beschouwen transparantie in de markt als instrument om de markt goed te laten functioneren. Maar is dat een overheidstaak?
De stappen die worden gezet om vrijemarktwerking in de EU te bevorderen, blijken echter halfslachtig. Misschien wordt dat weifelende beleid ook wel ingegeven uit angst om controle te verliezen.

Marktmacht

Marktinformatie geeft marktmacht en overheden willen, in weerwil van uitlatingen over een participatieve samenleving en eigen verantwoordelijkheid, graag de controle houden en weten wat er gebeurt. Ingenieuze systemen worden ontwikkeld om informatie toegankelijk te maken.

De uitspraak van George Orwell 'Big Brother is watching you' komt een stap dichterbij. En die weifelende, halfslachtige deregulering kan daar best eens deel van uitmaken.

Jeroen Kloos Adviseur Akkerbouw LTO Nederland