Samenwerking vergroot kansen

'We zijn landelijk bij zo'n twintig ontwikkelprojecten betrokken. In twee gevallen gaat het om initiatieven van individuele ondernemers. Bij de overige projecten gaat het telkens om groepen agrariërs.' Volgens Eelco Bots, directeur Ontwikkeling bij coöperatie Windunie, is de trend duidelijk: de tijd dat boeren op eigen gelegenheid een windmolen konden realiseren, is definitief voorbij.

'Je ontkomt niet aan samenwerking. Met andere boeren in de buurt, maar ook met partijen in de omgeving. Denk aan omwonenden, lokale energie-initiatieven en maatschappelijke organisaties.'

Clustering

Het is volgens Bots voor een belangrijk deel het gevolg van overheidsbeleid op het gebied van duurzame energie. 'Provincies wijzen gebieden aan waar windmolens geplaatst mogen worden. Dat leidt automatisch tot clustering van turbines. Eén of twee molens bij een boerderij is een zeldzaamheid.'

Windunie is een grote coöperatie van windturbine-eigenaren. De coöperatie realiseert nieuwe projecten én zorgt voor bundeling van aanbod: coöperatieleden vermarkten hun duurzame energie en groencertificaten gezamenlijk.

Melkunie als voorbeeld

'We zijn een sterke partij in de verkoop van energie, in het beheer en het optimaliseren van prestaties en in de lobby bij overheden.' De wortels van Windunie liggen in Noord-Holland. 'Bij de oprichting van Windunie destijds hebben we de statuten van Melkunie als uitgangspunt genomen en vervolgens het woordje 'melk' vervangen door 'wind'.'

Agrarische bedrijven die in een gebied liggen waar windturbines zijn toegestaan, kunnen volgens Bots kiezen uit twee opties: in zee gaan met projectontwikkelaars of energiemaatschappijen en vervolgens kiezen voor een vaste grondvergoeding per jaar; of zelf de ontwikkeling van het project ter hand nemen.

Wennen

'Met die tweede optie hebben wij veel ervaring', vertelt Bots. Maar de weg van abstract idee naar realisatie is lang, waarschuwt hij. 'Je hebt niet de volledige regie over het proces. Je zult niet alleen moeten samenwerken met andere boeren, maar ook met de omgeving. En dat is voor veel ondernemers wennen.'

Niet zelden leiden plannen tot heftige reacties. Plannen die de omgeving voordelen bieden, hebben de grootste kans van slagen. 'Bijvoorbeeld een lagere energieprijs voor omwonenden. Of buurtgenoten de gelegenheid bieden tot participatie. Of door de revenuen van een project voor een deel te investeren in de regio, bijvoorbeeld in het energieneutraal maken van het lokale zwembad', legt Bots uit.

Nieuwe verbindingen

Auke Jan Veenstra, programmamanager Klimaat en Energie bij LTO Noord, signaleert nog een andere vorm van samenwerking tussen boeren en burgers. 'Bij de oprichting van energiecoöperaties in dorpen en steden worden agrarische bedrijven ingeschakeld als leverancier van duurzame energie. Dat is dus niet top-down, maar bottom-up.' Dat model kan volgens Veenstra voor nieuwe verbindingen tussen stad en platteland zorgen.

Veel agrarische bedrijven investeren al in zonne-energie op basis van de salderingsregeling: eigen gebruik en eigen productie worden tegen elkaar weggestreept. Maar de interesse hiervoor loopt terug, onder meer vanwege onzekerheid over continuïteit. Inmiddels biedt de wetgever de mogelijkheid dat agrarische ondernemers zonne-energie leveren aan de directe omgeving via de postcoderoosregeling.

Vijftien woningen

'Een dak ter beschikking stellen voor de productie van zonne-energie levert een boer nu maximaal 1.070 euro per jaar op. De investering in de installatie is dan voor rekening van de energiecoöperatie. Zo'n dak kan in principe genoeg stroom leveren voor ongeveer vijftien woningen.'

Wanneer de wetgever een ruimere vergoeding zou toestaan, gaan er ongetwijfeld meer boeren meedoen, denkt Veenstra. 'De potentie is groot. In de land- en tuinbouw zijn er daken genoeg.'