Helft schapen moet van rotkreupel af

Op de knieën grazende schapen, plotseling optredende kreupelheid, aangevreten weefsel tussen de klauwtjes, woekerend hoornweefsel; het zijn enkele verschijnselen die kunnen wijzen op rotkreupel. Zo'n 30 tot 50 procent van de schapenhouders heeft ermee te maken, stelt de NSFO. Na zwoeger is rotkreupel schapenziekte nummer 2.

'Behalve dat die percentages onze eigen ervaring zijn, hebben studenten van de HAS Den Bosch afgelopen najaar ook een nulmeting gedaan, waarbij ze 96 bedrijven verspreid over heel Nederland bezochten. Op die bedrijven zijn swaps genomen voor onderzoek op de rotkreupelbacterie. Hierbij werd 30 procent van de bedrijven positief bevonden', vertelt directeur Reinard Everts van de NSFO.

Enquête

Uit een gelijktijdig gehouden enquête onder vijfhonderd schapenhouders bleek dat rotkreupel op 50 procent van de bedrijven voorkomt.

'Omdat de ziekte zo'n economische impact heeft op het bedrijf, willen we daar sectorbreed mee aan de slag. Ook is het een belangrijke reden van antibioticumgebruik in onze sector. Over vijf jaar willen we de ziekte in Nederland hebben teruggebracht van die 30 tot 50 procent naar 15 tot 25 procent.'

Twee bacteriën

Rotkreupel wordt veroorzaakt door twee bacteriën: Dichelobacter nodosus en Fusobacterium necrophorum. Die laatste zit in de darmen van het schaap en dus ook in mest.

Dichelobacter nodosus kan binnen worden gebracht door aankoop van nieuwe dieren, via autobanden of laarzen. Doordat de Fusobacterium necrophorum de klauwhuid verweekt, kan Dichelobacter nodosus binnendringen, wat leidt tot rotkreupel.

10 euro per ooi

Uit Engels onderzoek blijkt dat deze schapenziekte de boer 10 euro per ooi kost, exclusief zijn eigen arbeidsuren. De dieren worden magerder en de vruchtbaarheid neemt af. Ooien krijgen minder lammeren en geven minder melk, waardoor de lammeren later slachtrijp zijn.

Het is bovendien een welzijnsaantastende ziekte, voor zowel het schaap als de veehouder.

Vijfpuntenplan

De NSFO start nu een vijfjarig project om rotkreupel terug te dringen. De organisatie heeft zich daarbij laten inspireren door de Engelse aanpak. Met dat vijfpuntenplan gaat de NSFO nu ook aan de slag.

'Het is niet zo dat schapenhouders de ziekte onderschatten, maar het is voornamelijk dat ze zich focussen op één ding', legt Everts uit. 'Meerdere factoren moeten worden aangepakt. Alleen behandelen of alleen vaccineren werkt niet. Het gaat om het totaalplaatje. Als de boer dat weet te implementeren, kan hij rotkreupel beheersen en uiteindelijk ervan afkomen.'

Rigoureuze aanpak

Het vijfpuntenplan begint bij het afvoeren van geïnfecteerde dieren. 'Als een schapenhouder geen dieren wil afvoeren, dan moet hij rotkreupel accepteren', zegt Everts. 'Een rigoureuze aanpak is nodig. In dit geval geldt echt: zachte heelmeesters maken stinkende wonden.'

Niet alle dieren die de bacterie bij zich dragen, vertonen continu symptomen. De veehouder zal dan ook in eerste instantie zijn dieren regelmatig moeten nalopen. Dragers mogen één keer worden behandeld, maar als binnen een jaar de ziekte weer terugkomt, moeten ze worden afgevoerd, stelt de NSFO-directeur. 'Zit de bacterie eenmaal in het schaap, dan krijg je die er niet meer uit. Twee of meer keren behandelen heeft geen zin.'

Vocht

Als tweede punt moet de veehouder maatregelen treffen om besmetting te voorkomen. De bacterie gedijt het beste boven de 10 graden en op vochtige ondergrond. Het is dus van belang om drink- en voerbakken niet op vochtige ondergronden neer te zetten.

Ook bedrijfsschoeisel moet verplicht worden. Uit de enquête blijkt dat bedrijfslaarzen op minder dan 40 procent van de bedrijven worden gebruikt. Op de bedrijven waar ze wel worden gebruikt, komt rotkreupel 10 procent minder vaak voor.

Behandelen

Behandelen is het derde punt. 'Om meteen iets op te helderen: bekappen maakt het risico op besmetting juist erger, dus niet bekappen is ons devies', zegt Everts.

'Een antibioticuminjectie werkt veel beter. Dit klinkt wat tegenstrijdig omdat we het antibioticumgebruik willen reduceren, maar het zorgt voor een veel sneller herstel. Een effectieve behandeling van aangetaste dieren en implementatie van het vijfpuntenplan zal op de lange termijn zorgen voor een vermindering van het gebruik. Voetbaden kunnen overigens ook.'

Quarantaine

Dat laatste geldt ook voor punt vier: quarantaine. 'Hoe langer hoe beter, zeggen we altijd, maar ons quarantaineprotocol schrijft minimaal drie dagen achtereen in een voetbad voor.'

Vaccineren is het laatste punt dat belangrijk kan zijn om de ziekte te bestrijden.

Eén tot twee jaar

Everts verwacht dat veel schapenhouders ermee aan de slag gaan. 'Rotkreupel haalt echt het plezier uit je werk. Natuurlijk gaat bestrijden niet vanzelf. Het kost zeker één tot twee jaar om het uit je bedrijf te krijgen. Maar ga het eerst eens beheersen met dit vijfpuntenplan. Dan heb je al veel gewonnen.'