Kleine boer bereiken met samenwerken

Tijdens het Dutch Seeds Debate, vorige week dinsdag in Den Haag, werd gediscussieerd over de vraag hoe beter invulling kan worden gegeven aan de noden van kleinschalig werkende boeren. De aandacht ging vooral uit naar groentezaden, belangrijk voor de eigen voedselvoorziening.
De bijeenkomst werd onder andere bijgewoond door ruim honderd betrokkenen van ministeries, bedrijfsleven en kennisinstellingen. Als deze partijen in de campagne 'Small Farmers, Big Deal' van Agriterra intensiever samenwerken, kunnen ze een grotere bijdrage leveren aan een gezonde economie in ontwikkelingslanden.
Nederlandse zaadbedrijven investeren in Afrika en Zuidoost-Azië omdat ze er nieuwe markten zien. De kleinschalige boeren in de ontwikkelingslanden bereiken ze echter nog maar in beperkte mate. 'Nog maar 2,4 procent van het zaaizaad dat wordt gebruikt, is gecertificeerd. Dat is weinig', zegt Kees Blokland van Agriterra.
Een hoger percentage gecertificeerd zaaizaad kan bijdragen aan een betere productie en meer inkomen bij boeren in ontwikkelingslanden. Blokland denkt dat de boeren zijn te bereiken door gebruik te maken van landbouworganisaties en/of coöperaties. 'Het is alleen jammer dat veel van deze organisaties ziek, zwak en misselijk zijn.'
Van alle mondiale spelers in groentezaden doet East-West Seed het goed in ontwikkelingslanden, blijkt uit de recent verschenen eerste Access to Seeds Index. Dit zaadbedrijf weet het beste de kleine boer te bereiken. East-West Seed is een Thais bedrijf, maar met een Nederlands management en geschiedenis.
Maaike Groot van East-West Seed: 'Goed zaaizaad is belangrijk voor de opbrengst van groente, maar alleen met goede voorlichting is het potentieel uit het zaad te halen. De teelt van groente is arbeidsintensief, zorgt voor werkgelegenheid en kan een regio tot ontwikkeling brengen.'
East-West Seed doet de veredeling in de regio samen met regionale instituten. 'Zo kunnen we goed inspelen op de omstandigheden', zegt Groot. Het zaadbedrijf werkt samen met voorbeeldboeren. Met demovelden laat het bedrijf de verschillen in technieken en variëteiten zien.
Groot denkt dat East-West Seed al zo'n 28.000 boeren heeft getraind. 'Dat kost geld. Omdat we een familiebedrijf zijn, hebben we niet te maken met de druk van aandeelhouders om te mikken op winst. Op lange termijn kan het uit.'
Zaadbedrijven die meer willen investeren in ontwikkelingslanden moeten volgens Marja Thijssen van Wageningen UR eerst de zaaizaadsector in het land analyseren. Zij onderscheidt drie systemen: eigen geproduceerd zaaizaad, zaaizaad via intermediairs en de grote zaadbedrijven.
Thijssen: 'Bepaalde gewassen horen vaak bij een bepaald systeem en die drie systemen zullen blijven bestaan. De lokale situatie kan per land verschillen. Steeds moet je kijken welke gaten moeten worden opgevuld. Grote zaadbedrijven stappen daarom niet in alle gewassen.'
Nederlandse zaadbedrijven kunnen kwalitatief goed zaaizaad leveren. 'Maar alleen zaaizaad is niet voldoende', geeft Thijssen aan. 'Het gaat ook om goede teeltechniek. Alleen dan kun je de productiviteit eruit halen die in het zaaizaad zit.'
Volgens Thijssen is het voor bedrijven niet eenvoudig om de boer van het juiste zaaizaad te voorzien. Verschillende aspecten zijn belangrijk: moment, plek, hoeveelheid, kwaliteit, prijs, variëteit, markt en dergelijke. 'Het gaat vooral om partners zoeken, de teelttechniek laten zien en goede regelgeving.'

Spanningen

Giel Ton van LEI Wageningen UR denkt dat boerencoöperaties een rol kunnen spelen om de groenteteelt op een hoger niveau te brengen. 'Dat is niet gemakkelijk, want samenwerken roept spanningen op', merkt de onderzoeker op. 'De hoogste kwaliteit is voor de groep belangrijk, maar niet voor de individuele boer. Ook het collectief vermarkten kan spanningen geven omdat niet iedereen gelijk betaald krijgt.'
De organisatiecapaciteit komt in ontwikkelingslanden niet uit de lucht vallen, stelt Ton. 'De kunst is om de spanningen serieus te nemen en te coördineren. Het gaat pas na een paar jaar werken, als problemen zijn opgelost.' Hij ziet mogelijkheden om gebruik te maken van kleine spaar- en kredietgroepen. 'Die hebben al een zeker vertrouwen in de regio en hebben de slechtste boeren al geweigerd.'
Tijdens het Dutch Seeds Debate waren alle partijen het over één ding eens: er is geen behoefte aan vage projecten die niet zinvol zijn voor de boeren. Wat nodig is, zijn grote projecten met een lange duur die commercieel haalbaar zijn. Alleen dan kost goed zaaizaad geen geld, maar brengt het geld op.
Aan de overheid werden drie rollen toebedeeld: financieren van projecten, andere landen helpen met wetgeving en mondiale onderhandeling over kwekersrecht.