'Dassen worden de nieuwe ganzen'

'Dassen zijn een enorme ergernis', zegt melkveehouder Henk Kramer uit Oudehorne. De laatste jaren heeft de das zich flink ontwikkeld. Begin jaren 90 is het grootste roofdier van Nederland uitgezet in natuurgebieden. Zuidoost-Friesland was destijds interessant omdat deze dassen een schakel zouden vormen tussen enkele nog bestaande kleine, geïsoleerde populaties.
'Een dassenburcht in een boswal is niet zo'n probleem. Maar de das heeft geen natuurlijke vijanden en wij mogen er niets aan doen. Dus breidt de populatie zich uit', legt zoon Berend Kramer uit.

Mais

Hoe groot het probleem bij de Kramers is, is lastig te zeggen. De melkveehouders weten dat de dassen op in ieder geval de helft van het 125 hectare grote areaal aantoonbaar aanwezig zijn. 'Natte percelen laten ze links liggen. Ze zitten vooral op droge grond, de hoge zandkoppen. Laat dat nou net de percelen zijn waar je ook mais op wilt verbouwen.'
Oudste zoon Piet Kramer geeft aan dat de gevolgen lastig te taxeren zijn. 'De schade in mais is duidelijk. Vooral als de kolf nog niet helemaal rijp is en lekker zoet. Complete stengels met goede mais liggen plat. Die kun je niet meer oogsten.'
Tegenover de inkomstenderving staat een vergoeding. Die is volgens Berend Kramer lang niet afdoende. '10 jaar geleden was 10 procent van de opbrengst als schadevergoeding nog een mooie tegemoetkoming. Inmiddels is dat anders. De schade is fors toegenomen. De vergoedingsregeling is precies hetzelfde gebleven, terwijl de voerprijzen zijn gestegen. Bovendien moeten we ook nog eens 300 euro betalen voor een aanvraag bij het Faunafonds. Dat irriteert ons enorm', zegt de melkveehouder.
De schade is niet alleen merkbaar in de mais. In het grasland zijn diepe kuilen te vinden. 'Soms wel van een halve meter doorsnee en een kuub zand ernaast. Het percentage ruw as in het voer, in ons geval gaat het om zand, neemt ieder jaar toe. Hier zijn geen mollen. De das is de boosdoener', stelt Henk Kramer. 'Je bent het goede gras op die plekken kwijt en daar komt onkruid voor terug. De kwaliteit van ons grasland loopt flink terug.'
Zoon Piet vult zijn vader aan: 'Als 5 procent van de mais plat ligt, kun je ook geen goede grondbemester aanbrengen. Er is niet meer sprake van een omkerende grondbewerking, het is meer schuivend. Dat is ontzettend vervelend, maar is niet te taxeren.' Ook vermoeden de ondernemers dat de teruggang van de weidevogels op hun percelen te maken heeft met de toename van dassen.
Buurtbewoners leggen stroomdraden rondom hun tuinen om het dier te weren. Voor de melkveehouders is dat praktisch gezien ondoenlijk en zit er niet anders op dan de schade te accepteren. 'We mogen niets doen, dat frustreert het meest', erkent Berend Kramer. 'LTO Noord lobbyt voor een oplossing, maar we zullen het toch moeten hebben van de politiek. Ik heb er een hard hoofd in.'
Piet Kramer vreest dat de das nog te veel een regionaal onderwerp is. 'Maar we moeten het niet op zijn beloop laten.' Als voorbeeld haalt hij de besmetting met rundertuberculose in 2012 in Engeland aan. Die bleek door dassen te zijn overgebracht. 'Gevolg kan zijn dan wij de koeien straks niet meer buiten zetten.' Hij ziet parallellen met de ganzenproblematiek. 'Dat was eerst ook geen probleem, maar nu kunnen we de populatie niet meer in de hand houden.'
De melkveehouders zijn geen voorstander van afschot van dassen op grote schaal. 'Maar als je het te ver laat komen, zijn er straks drastische maatregelen nodig. Misschien kunnen we er nu wat tegen doen. Wellicht is de populatie er ook bij gebaat.' Berend Kramer vindt dat er ook lessen getrokken moeten worden naar de toekomst. 'Bij het uitzetten van dieren die op de beschermde lijst staan, moet je eigenlijk meteen dichtspijkeren dat de populatie niet te exceptioneel groeit.'
Meerdere malen liepen er dassen over het erf van de Kramers. Eén keer zagen ze er één op klaarlichte dag. Een buurman heeft zelfs met eigen ogen waargenomen dat het roofdier van zijn maisbult aan het snoepen was. 'Sloten vol zand en diepe kuilen waar een hond in past', zegt Piet Kramer. 'We hebben geprobeerd om de ingang van een kuil midden in een perceel dicht te gooien of met een ijzermat af te dekken, maar ze graven er gewoon langs of slepen de mat opzij. We kunnen er niets tegen doen.'
De dassenproblematiek speelt een steeds nadrukkelijker rol in de bedrijfsvoering. 'Hier in de hele omgeving is de das een probleem. Bij aankoop van grond kijken we of er een dassenburcht in de buurt ligt, want dan laten we het lopen. De schade kunnen we gelukkig opvangen, maar als de populatie zich zo ontwikkelt als de laatste tien jaar, dan maak ik me daar wel zorgen over.'