Schoonebeek pakt vervuilde wijken aan

Daarmee ligt het project goed op schema, stelt directeur Jenne Holman van de Stichting Bodembeheer Schoonebeek (SBS). Zolang er geen grote veranderingen optreden in de bodem, verwacht hij niet dat er nog veel additionele saneringen nodig zijn. De stichting beheert het fonds waaruit de saneringen kunnen worden betaald. Het heeft zo'n 4 miljoen euro in kas.
Achttien veenwijken rond Schoonebeek werden vanaf de jaren vijftig gedempt met boorgruis van de NAM. Deze grond kwam vrij bij de oliewinning en is vervuild met zware metalen. Het vormt daardoor een potentieel gevaar voor de volksgezondheid.
Sinds halverwege de jaren negentig wordt het probleem erkend en zijn er bindende afspraken gemaakt tussen overheden als gemeenten, provincie en waterschap, LTO Noord en de betrokken grondeigenaren over het beheer van deze gronden. Deze partijen brachten ook het benodigde geld bij elkaar. De NAM voelde zich op basis van verjaring niet aangesproken, maar deed toch een bijdrage aan het fonds.

Rumoer

De historische vervuiling is al zeker 25 jaar bekend bij boeren en overheid en werd sindsdien intensief gemonitord. 'Dat er iets moest gebeuren, daar was iedereen het wel over eens. De situatie in het gebied geeft dan ook geen rumoer, wel zorg. Dat is logisch ook, want als je er als grondeigenaar last mee krijgt, wat moet je dan doen?' verwoordt Holman de gevoelens van de betrokken boeren.
Met een beheersplan dat in 2006 is opgesteld en het saneringsfonds wordt daar een antwoord op gegeven. Zodra vervuilde grond te dicht onder de oppervlakte verschijnt, of blijkt dat gewassen te hoge concentraties verontreiniging vertonen, kan worden ingegrepen. Dat gebeurt door grond af te graven en als chemisch afval te laten verbranden, óf door alleen verse grond op te brengen. Wanneer wat wordt gesaneerd en hoe dat gebeurt is nauwkeurig vastgelegd in het bodembeheersplan.
'Voor het grootste deel van de gedempte wijken is er niets aan de hand. Ook bleken de gewassen tot nu toe gezond. De vervuiling zit dan ook ruim onder de 30 centimeter die we aanhouden voor de boeren om te bewerken. Maar door ploegen kun je de ondergrond toch naar boven halen. Je weet ook niet wat er precies in die bodem gebeurt. Daarom blijven we het gebied intensief monitoren', legt Holman uit.
De drie zwaarst vervuilde wijken zijn inmiddels gesaneerd. In één geval werd alle vervuilde grond afgegraven en afgevoerd. Bij de twee laatst gesaneerde wijken werd de ondergrond tot 80 centimeter diep weggehaald en vervangen door schone aarde. Deze goedkopere methode biedt volgens Holman afdoende garantie dat de vervuilde onderlaag op voldoende afstand blijft van de beteelde toplaag.
Bij de vier komende saneringen wordt overigens volstaan met alleen het opbrengen van een laag van 30 centimeter teelaarde om zo de afstand tot de vervuiling te vergroten.
De 170 hectare grond van akkerbouwer Paul Lohues ligt langs twee eerder aangepakte wijken en langs een nog te saneren gedeelte. Toen hij het bedrijf in 1996 overkocht, wist hij van de vervuilingen. Lohues wachtte tot de sanering in 2014 was afgerond, voordat hij ook die gedempte wijken overnam. 'Anders liep ik het risico te moeten opdraaien voor een deel van de saneringskosten.'
Nu het werk is gebeurd, is Lohues redelijk tevreden met het resultaat. 'Het heeft lang geduurd en de grond die nu is opgebracht bevat nogal wat stenen, maar ik ben nu gevrijwaard van mogelijk verdere kosten.' Hij hoopt dat de bodemstructuur zich na een paar teeltseizoenen nog wat verbetert.

Terp

Lohues vindt de methode van alleen grond opbrengen en niet afgraven verre van ideaal. 'Ik snap wel dat het overal afgraven niet is te bekostigen, maar veel van die wijken liggen al hoger. Als je daar nog eens grond opbrengt, creëer je toch een soort terp. Dat geeft dan weer verloop naar de gronden ernaast.'
Holman benadrukt dat de huidige maatregelen milieutechnisch afdoende zijn. '100 procent schoonmaken is niet te bekostigen. Je kunt veel van die vervuilingen goed laten zitten, zolang je er maar niet aankomt.'