Proeftuin Natura 2000 helpt veenboer

Koen van WijkProeftuin Natura 2000 Veenweiden is een ambitieuze samenwerking tussen de overheid en de agrarische sector die ervoor moet zorgen dat de melkveehouderij ook in het volle West-Nederland door kan gaan. In 2016 gaat een driejarig programma van start met als inzet technische en organisatorische innovaties uit te rollen in de boerenpraktijk.
Dat moet leiden tot een sterkere reductie van stikstofemissies vanuit de melkveehouderij en oplossingen brengen voor bodemdaling, het verbeteren van de waterkwaliteit en gunstige (neven)effecten op CO2-emissie.
Het behalen van de Natura 2000-doelstellingen in combinatie met economische ontwikkeling is een uitdaging. Ruimte bieden van ontwikkeling aan de melkveehouderij houdt de sector vitaal en toekomstbestendig.
Maar voor de veenweiden is dat niet eenvoudig vanwege de eigenschappen van de grondsoort veen. De veenbodem heeft een beperkte draagkracht en de grote hoeveelheid organische stof in de bodem zorgt bij drooglegging voor veel stikstofnalevering en daarmee voor hogere stikstofverliezen.

Verkeersgroei

De westelijke veenweidegebieden hebben nog een extra complicerende factor in de vorm van een overvolle Randstad met veel bedrijvigheid en verkeerswegen. Bedrijventerreinen, de havens van Rotterdam en Amsterdam en Schiphol hebben een enorme groei doorgemaakt en drukke snelwegen doorkruisen het gebied.
Groeiende bedrijven en verkeersbewegingen zorgen samen met de melkveehouderij voor de stikstofbelasting op natuurgebieden.
‘We zetten in op drie sporen’, vertelt projectleider Bennie van der Fels van Wageningen UR. ‘Eerst analyseren we vanuit de wetenschap welke maatregelen specifiek nuttig zijn op het gebied van watermanagement, bodemmanagement en gewasmanagement.’
Hierbij draait alles om de stikstofbenutting te optimaliseren en de stikstofinbreng te minimaliseren, licht de onderzoeker toe. ‘Omdat het naleverend vermogen van veen groot is, moet er zo min mogelijk stikstof bij.’ Dat gaat richting kringlooplandbouw, voorziet hij.
Het volgende spoor gaat om het in praktijk brengen van de wetenschappelijk onderbouwde maatregelen. ‘De theoretische oplossingen moeten echt in de praktijk gaan werken. We kijken daarbij ook naar maatwerk, voor elke bodem. Want de samenstelling van de bodem is niet overal hetzelfde, zeker als je ook kijkt naar de onderliggende lagen. Er zijn veel varianten, veen op klei, veen op zand. Ook de dikte van het veen verschilt.’

Tientallen boeren

Om de oplossingen aan de praktijk te toetsen, gaat het Proeftuinproject een tiental melkveebedrijven intensief, dus wekelijks, volgen. ‘Vanaf begin 2016 maken we een keuze voor de bedrijven. We willen een mix uit Noord- en Zuid-Holland en Utrecht. Dit traject duurt tot eind 2018’, vertelt Van der Fels. Het is best mogelijk dat de bedrijven zelf ook goede suggesties aandragen voor de reductie van stikstofemissie, verwacht hij.
Naast de kopgroep van deelnemers zoekt Proeftuin Veenweiden nog tachtig tot honderd boeren die willen meedraaien in een netwerk. Deze bedrijven komen minder vaak bij elkaar, maar zijn wel mede de doelgroep voor het in praktijk brengen van de getoetste maatregelen.
Het derde spoor is de verankering van de eerste twee. ‘Dat kan in beleid van provincies en gemeenten. Maar we denken ook aan ketenprogramma’s, waarbij meerdere partijen zoals zuivelbedrijven en mengvoederleveranciers bepaalde oplossingen nastreven met een groep boeren.’

Provincies

Van de westelijke provincies is Zuid-Holland een aanjager en volledige deelnemer, maar Noord-Holland en Utrecht willen vooralsnog alleen op projectniveau aanhaken. LTO Noord hoopt op een volledige deelname van alle drie.
‘Het zou prachtig zijn als ook provincie Noord-Holland meedoet. Dat is nodig om de emissiedoelen te halen’, vindt bestuurslid Albert Hooijer van LTO Noord Noord Holland. ‘Het gaat niet alleen om de landbouw, er wordt ook aan maatschappelijke doelen gewerkt.’