Europa zoekt realistische weg in duurzamere groenten en fruit

Op de Fruit Logistica komt traditiegetrouw de wereldwijde handel in groenten en fruit samen. De beurs vult maar liefst 26 beurshallen met dit jaar 2.500 exposanten uit 91 landen. Naast de handel waren de toeleveranciers van tuinbouwtechniek ruim vertegenwoordigd.

Voor handelshuizen en hun aangesloten telers is het voedsel- en landbouwbeleid van de Europese Unie van groot belang. Zo is de nieuwe voedselstrategie die Eurocommissaris Christophe Hansen van Landbouw deze maand zal presenteren iets om naar uit te kijken.

Speerpunten

De contouren van die visie zijn al bekend. Belangrijke speerpunten zijn: voedselzekerheid en meer zelfvoorzienend worden, haalbare regelgeving rond verduurzaming en een sterkere positie van de boer in de keten. De Europese Commissie wil investeren in onderzoek en innovatie en onevenwichtigheden in de voedselketen corrigeren.

Op een ander vlak liggen er ook uitdagingen. De effecten van oplopende geopolitieke spanningen en gevolgen van klimaatverandering zijn steeds meer voelbaar.

Afgelopen seizoen beleefden telers in veel regio's in Europa grote moeilijkheden om groenten en fruit te produceren vanwege weersextremen. De tendens van de Europese productievolumes zijn afnemend en lagen in 2024 respectievelijk 5 procent (fruit) en 6 procent (groenten) lager dan in 2021, zo blijkt uit het European Statistics Handbook 2025.

Diverse Nederlandse vertegenwoordigers uit handel en afzet lieten alvast hun licht schijnen op de aangekondigde voedselstrategie. De weg naar een duurzamere productie houdt hen bezig.

Green Deal

'Met de Green Deal heeft de EU de lat sky high gelegd. Dat is goed en de maatschappij wil het ook. Maar de ambities liggen erg hoog ten opzichte van andere continenten. We moeten niet onze concurrentiepositie verzwakken', vindt directeur Jelte van Kammen van Harvest House. Hij spreekt ook namens de Federatie Vruchtgroenteorganisaties (FVO).

Van Kammen is verheugd dat de Europese Commissie aankondigt regelgeving en procedures rond vergroening te willen vereenvoudigen en stelt dat dit ook hard nodig is. Hij wijst op de toelating van nieuwe gewasbeschermingsmiddelen.

'De aanvraag van groene middelen moet net zo uitgebreid als van synthetische. Daardoor duurt een procedure voor groene gewasbescherming soms wel acht jaar. In Zuid-Amerika is dat maar drie jaar.'

Zeven teeltproeven

Met de FVO wordt samengewerkt in zeven teeltproeven voor verregaande verduurzaming in gewasbescherming. 'Daaruit blijkt dat we meer groene middelen nodig hebben. De toelating verloopt trager dan de afbouw van chemische middelen en dit zorgt voor onbalans. Daar liggen telers vandaag de dag wakker van. Het zet de voedselzekerheid in Europa op de tocht', zegt de directeur van Harvest House.

Ook afzetorganisatie Oxin Growers – met zowel glasgroenten als vollegrondsgroenten en fruit – is lid van de FVO en deelnemer aan de vergroeningsprojecten. Directeur Ton van Dalen benadrukt dat telers gemotiveerd zijn, maar dat ze tegen red flags aan lopen als er te weinig effectieve middelen in hun gereedschapskist overblijven.

'Om dit op te lossen, hebben we de overheid nodig', vindt Van Dalen. 'De noodzaak is hoog. Zeker bij open teelten zijn er zorgen over de productie, omdat de plaagdruk toeneemt.' Een beter verdienmodel voor boeren en telers wordt ook een speerpunt, weet hij. 'Maar hoe dat zich zal vertalen vanuit de Europese voedselstrategie naar de praktijk, zie ik nog niet voor me.'

Voedselsoevereiniteit

Volgens Jesse Schevel, Europees lobbyist van Glastuinbouw Nederland, is de wind in Europa gedraaid en is voedselsoevereiniteit nu een belangrijk thema. Hij merkt dat er meer wordt geluisterd naar de sector. De onlangs opgerichte klankbordgroep European Board on Agriculture and Food bewijst dat.

'In een recent gesprek met de Europese Commissie merkten we dat ze komen luisteren in plaats van het Green Deal-beleid uit te leggen. Dit gaat niet van tafel, maar er wordt wel gekeken hoe de doelen zijn te halen via een realistisch pad', zegt Schevel.

Ook Van Kammen ziet verandering en meer pragmatisme in Brussel: 'Europa wordt wakker en beseft dat voorschriften over duurzame productie zoals CSRD weer voor extra papierstromen zorgen en energie weghalen bij de echte verduurzaming. Dat geldt ook voor de toelating van nieuwe veredelingstechnieken. Daarin worden we door andere continenten ingehaald.'

Milieu-impact meten

Voor programmamanager duurzaamheid en certificering Nikki Hulzebos van GroentenFruit Huis is de Fruit Logistica een ideale beurs om te netwerken. Hij is betrokken bij een Europees project dat werkt aan Product Environmental Footprint Category Rules (PEFCR). Dit is een gemeenschappelijke inventarisatiemethode die de milieu-impact van de groenten- en fruitproductie in kaart brengt. Dit betreft zowel de Europese productie als de import.

'We willen hier zoveel mogelijk landen bij betrekken. Dit systeem kan de Europese duurzaamheidswens transparanter maken. Telers krijgen bovendien zelf meer zicht op wat ze kunnen verbeteren', licht Hulzebos toe.

Zestien indicatoren

De PEFCR gaat verder dan de CO2-uitstoot meten en richt zich op zestien indicatoren. De inzet is standaardisering en vereenvoudiging voor de telers.

'Een teler heeft nu zo'n veertig certificaten nodig om de Europese markt te beleveren met groenten en fruit. Dat is onhoudbaar. Een eenduidige footprintberekening zorgt voor standaardisering en daarmee lastenverlichting en maakt een eerlijke vergelijking van verschillende producten goed mogelijk', zegt de programmamanager.

De PEFCR-methode is een EU-format dat al voor de sierteelt is uitgewerkt. De eerste versie van de agf-variant is op 1 april gereed, meldt Hulzebos. 'Het is een systeem waarin de teler zelf zijn milieu-impact meet en deze aan alle stakeholders kan overleggen. De wens is dat bestaande certificaten op deze rekenmethode worden gebaseerd.'

Geopolitieke spanning

Oorlogen in Oekraïne en Israël, wereldleiders die agressief hun eigen belangen nastreven en neigen tot protectionisme, de jacht op kostbare grondstoffen en klimaatverandering; allemaal ingrediënten voor geopolitieke spanning die ook wordt gevoeld in de internationale handel van tuinbouwproducten.

Diverse inkopers van groenten en fruit uit Azië en Oost-Afrika hebben last van de onrust op de Rode Zee door Houthi-rebellen, waardoor transport via het Suezkanaal in de knel komt. Omvaren zorgt voor extra kosten, tijd- en kwaliteitsverlies.

Importtarieven

De dreiging met verhoogde importtarieven door de Verenigde Staten hangt ook in de lucht. De exportvolumes naar de VS zijn weliswaar gering, maar een handelsoorlog geeft onrust. De handelssector is gebaat bij een stabiele wereld en weinig belemmeringen, zo klinkt het op de Fruit Logistica.

'Amerika is een belangrijk land in perioden dat de Europese markt vol zit. Hogere importtarieven helpen niet. Ze geven onrust en zijn kostenverhogend voor andere producten en grondstoffen', vindt Van Dalen.

Van Kammen: 'We hebben een sterker Europa nodig in deze onrustige wereld en moeten meer inzetten op samenwerking. Wat kunnen we zelf doen als tuinbouw in Europa? Doorgaan met waar we goed in zijn, doorgaan met investeren in kunstmatige intelligentie en robotisering en zorgen voor een goed ondernemers- en innovatiebeleid.'