Kamer maant Rummenie tot spoed met reguleren pacht

Nog voor komende zomer wil de landbouwcommissie in de Tweede Kamer een voorstel voor een nieuwe pachtwet zien. Rummenie kan niet eerder toezeggen dan eind 2025. Veel te laat, zeggen vrijwel alle Kamerleden donderdagmiddag tijdens een debat over pacht.

Kamerleden manen tot spoed omdat er zoveel onderwerpen zijn verbonden met het onderwerp pacht: extensiveren, verduurzaming van teelten, mestplaatsingsruimte en de toegang tot de grondmarkt voor (jonge) boeren.

Waar wel overeenstemming over is tussen de staatssecretaris en de Kamer is het doel van de nieuwe pachtwet. Deze moet de langdurige en duurzame (reguliere) pacht weer tot norm verheffen en de kortdurende geliberaliseerde pacht terugdringen. De gedeelde politieke consensus is dat door kortlopende pachtcontracten de verduurzaming van teelten en landbouwgrond in de knel komt.

Grote afname reguliere pacht

In de afgelopen jaren ontwikkelde de markt naar steeds meer flexibele pachtcontracten (tot maximaal zes jaar). Tussen 2008 en 2023 nam het aantal reguliere pachtcontracten af met 38 procent af. In dezelfde periode steeg het areaal onder kortdurende pachtcontracten fors: van in totaal 19.000 hectare naar 165.000 hectare. De nieuwe pachtwet moet deze trend omkeren, zegt Rummenie.

In zijn voorlopige voorstellen overweegt Rummenie de liberale pachtprijzen te reguleren en de prijzen voor de reguliere pacht meer aan de markt over te laten. Dit moet resulteren in meer langjarige pachtcontracten waar boeren op kunnen bouwen en er meer bereidheid is om te investeren in verduurzaming van teelten en bodembeheer. Voorstander van het verplicht opnemen van duurzaamheidseisen in pachtcontracten is de staatssecretaris niet.

De staatssecretaris erkent dat herziening van de pachtwet een langlopend traject is. Zelf is hij de vijfde bewindsman die zich over het dossier buigt. Ondanks lades vol rapporten en analyses wil Rummenie zelf opnieuw onderzoeken en verkennen wat de gevolgen zijn van het voorgenomen pachtbeleid. Ook zit hij opnieuw met sectorpartijen als LTO Nederland, NAJK en de organisaties van grondbezitters en verpachters om de tafel. Daar wil hij de tijd voor nemen, waardoor indiening van een wetsvoorstel voor de zomer niet gaat lukken.

Scheve machtsbalans

Dit tot teleurstelling van de Kamer die vindt dat Rummenie zelf is aangesteld om ‘knopen door te hakken’. ‘De onzekerheid over toegang tot voldoende grond neemt toe en het extensiveren en verduurzamen neemt hierdoor af. Dit komt door de scheve machtsbalans op de grondmarkt, een herziening is dringend nodig’, zegt Kamerlid Eline Vedder (CDA).

Volgens André Flach (SGP) wordt die onbalans versterkt door het grote aantal stoppende boeren. ‘Er is behoefte aan kapitaal en grond, waarbij de vertrekkende boer geen afscheid neemt van zijn grond en de jonge boer er geen toegang tot heeft.’

De hoge grondprijs in Nederland stuwt ook de pachtprijzen op. Harm Holman (NSC) wijst erop dat de helft van de grondaankopen wordt gedaan door speculanten en ontwikkelaars. Rummenie stelt daarop dat hij dit met de pachtwet niet kan oplossen.

Vrije grondmarkt met eigendomsrecht

‘Nederland heeft een vrije grondmarkt en het eigendomsrecht is zwaar verankerd in de grondwet. De grondprijs moeten we in een groter verband zien dan alleen pacht’, aldus de staatssecretaris.

Voorafgaande aan het debat presenteerde de fracties van GroenLinks-PvdA en VVD een initiatiefnota ‘Wijsheid in pacht’. Dit is een uitwerking van het in 2023 al gepresenteerde zespuntenplan ‘Van pacht naar pracht’.

Beide partijen vinden dat de huidige pachtregels vooral productie stimuleren. Dat is niet meer van deze tijd waarin verduurzamen steeds belangrijker is geworden, aldus Laura Bromet (GL-PvdA) en Thom van Campen (VVD), de indieners van de nota.

Een groot deel van de voorstellen daarin kan op instemming rekenen van de andere fracties en staatssecretaris Rummenie, bleek tijdens het debat. VVD en GL-PvdA willen naast het stimuleren van lange pachtcontracten ook transparantere en eerlijkere regels, die boeren beschermen tegen oneerlijke pachtconstructies. Beide zaken moeten gepaard gaan met stimulansen voor duurzame investeringen, zodat landbouw en natuur hand in hand gaan.

Voor langdurige pacht stellen de twee partijen voor om het elke zes jaar mogelijk te maken om nieuwe duurzaamheidsafspraken te maken binnen langdurige pachtcontracten. Ook zouden pachtcontracten voor natuurgronden flexibel moeten blijven om zo snel aangepaste duurzaamheidseisen in te kunnen voeren.

Meer regulering in de pacht, past dat wel bij een liberale partij?, vroegen collega-Kamerleden aan VVD’er Van Campen. ‘Jonge boeren die willen investeren in hun bodem en hun bedrijf doen dat nu niet omdat ze geen zekerheid hebben over die grond. Dat zit de vooruitgang van hun bedrijf in de weg. Dat begrijpt mijn fractie heel goed.’