Studiegroep wil impact maken met regeneratieve landbouw

Initiatiefnemer en melkveehouder Niek Konijn uit Middenbeemster liep in de coronaperiode al een tijdje rond met ideeën over regeneratieve-, kringloop- en natuurinclusieve landbouw. Deze drie vormen hebben allemaal raakvlak met elkaar en kunnen volgens hem voordelen bieden voor boer, burger en omgeving.

Konijn bezocht een bijeenkomst van het Hollands Agrarisch Jongeren Kontakt (HAJK) met gastspreker Theo Mulder. 'Die had een interessant verhaal over de voordelen van regeneratieve landbouw. Ik was daar zo enthousiast over dat ik ermee aan de slag wilde.'

Volgens de agrariër praatte 'iedereen' over natuurinclusieve landbouw zonder concreet te zijn over de inhoud. Een antwoord op de vraag welke stappen gezet moeten worden, kreeg Konijn nergens. 'Naar mijn idee begint dat met het verbeteren van de mestkwaliteit en het in balans brengen van de bodem. Daarna kun je geleidelijk teruggaan in kunstmest, waardoor het bodemleven zich kan ontwikkelen en je in een positieve spiraal komt.'

De melkveehouder stelde voor zichzelf wel een aantal voorwaarden aan regeneratieve landbouw: het mag niet ten koste gaan van de productiviteit en niet kostprijsverhogend werken. De uitdaging was: welke stappen zijn het meest effectief om te komen tot de beste mestkwaliteit en waar zit de grootste onbalans in de Beemster klei? Moet je compost bemesten, steenmeel toepassen, de pH verhogen of verlagen of bokashikuilen aanleggen?

Konijn: 'Ik was benieuwd welke maatregelen het meest interessant zouden zijn qua kosten en effectiviteit. Dat is bedrijfsspecifiek en grondsoortafhankelijk.'

Onafhankelijk advies

Maar waar start je zo'n zoektocht? 'Ik was ervan overtuigd dat je het verst zou komen met onafhankelijk advies. Praktijkkennis zit niet bij overheidspartijen; die weten niet te vertellen wat een boer op zijn erf moet doen', aldus Konijn. 'Advies kost echter geld. Als je dat samen doet, wordt het een stuk voordeliger. In de Beemster boeren we allemaal op dezelfde kalkrijke bodem; er lag een kans om deze vraagstukken samen op te pakken.'

Hij benaderde agrarische natuurvereniging Water, Land & Dijken (WLD) met de vraag of die hier een rol in kon spelen. 'WLD heeft een enorm netwerk en voor de organisatie was dit een kans om boeren die buiten het Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer (ANLb) vallen bij de vereniging te betrekken. De studiegroep valt onder de vlag van WLD, maar wij hebben de regie. We zoeken zelf kennis en advies.'

De studiegroep bestaat uit veertien melkveehouders, die op dezelfde Beemster grond boeren: een bodem met een hoog calciumgehalte. Het eerste jaar (2022) stond in het teken van de bodem. Er werden grondmonsters genomen en geanalyseerd volgens de Albrechtmethode, vertelt deelnemer Stefan Köhne. 'We hebben gekeken naar de calcium-magnesiumverhouding. Het hoge calciumgehalte in de bodem verdringt andere stoffen.'

Naar bodem kijken

De grondmonsters zijn een-op-een met de leden en studiegroepbreed besproken. Daarbij hebben we op een andere manier naar de bodem leren kijken, vult Konijn aan. 'Als de bodem in balans is, is het gewas beter in staat om op te nemen wat het nodig heeft. Dat heeft een positief effect op de gezondheid van het vee en leidt tot kostprijsverlaging en meer werkplezier.'

De melkveehouders verkenden in 2023 in samenwerking met het Louis Bolk Instituut kruidenrijk grasland. Er werden mengsels samengesteld specifiek voor het gebied. 'Vanuit het project was budget beschikbaar om per lid 5 hectare kruidenrijk in te zaaien. We kozen allemaal een ander mengsel, zodat we bij elkaar konden kijken wat het effect ervan op onze bodems was. Daar leer je echt van', licht Köhne toe.

Konijn, die een gemengd bedrijf heeft, zaaide na de tulpen een meervoudige groenbemester in. 'We hebben nog nooit zoveel fazanten gezien. Je ziet heel snel resultaat.'

Mestmonsters

Vorig jaar deden de leden van de studiegroep mee aan de competitie TOPMEST. Er werden van elk bedrijf mestmonsters genomen. De vraag was hoe je rijpende mest kan krijgen. 'Je kunt wel additieven aan de mest toevoegen, maar als aan de voorkant iets niet goed gaat, ga je de mest met microben niet glad trekken', zegt Köhne.

Konijn voert sindsdien hooi aan de koeien. 'De dieren doen het er prima op. Het voer wordt beter verteerd, dat zien we aan de mest op de roosters. Een analyse dit voorjaar moet uitwijzen of de samenstelling van de mest ook verbeterd is.'

Voor 2025 staat rantsoen en voeding op het programma. We gaan de hele kringloop af, aldus de deelnemers. 'Het mooie van de groep is dat geen bedrijf hetzelfde is. Er is vertrouwen, iedereen durft het eerlijke verhaal te vertellen, zegt Köhne.

'Een vitalere bodem leidt tot betere gewassen, gezondere dieren, minder externe inputs en meer biodiversiteit en insecten', voegt Konijn toe. 'Met regeneratieve landbouw kun je je bedrijfsvoering verbeteren zonder dat het ten koste hoeft te gaan van de economie. Bovendien sluit het aan op de vraag vanuit de politiek en maatschappij.'