Friese weidevogelboer voorbeeld voor collega's

'Mijn boekhouder werd enthousiast toen hij de cijfers zag. Collega's kijken hier hun ogen uit', geeft De Jong aan. En zijn buren? Zij zien hem als voorloper. Steeds meer boeren pakken het weidevogelbeheer op.

De grutto's hangen vaak net boven zijn busje als melkveehouder en weidevogelboer Marten de Jong uit Baaium mensen meeneemt naar zijn graspercelen in de Húnserpolder. Op een derde van zijn 90 hectare land werkt hij met uitgestelde maaidata. De boer kan niet meer zonder de vogels. 'Als je me vraagt of ik duizend koeien wil melken, vijfhonderd schapen wil houden of tientallen paarden, dan doet weidevogelbeheer meer met me.'

De Jong was de eerste agrarische ondernemer in de buurt die enkele jaren terug begon met intensiever weidevogelbeheer. Aanleiding hiervoor was de koop van enkele hectares grond van een stoppende boer waar 'al heel wat weidevogels op zaten'. 'Als we niet intensiever weidevogels gingen beschermen, dan waren we die vogels voor altijd kwijt', beredeneert de boer die tot dan toe om nesten heen maaide. Meer boeren doen aan weidevogelbeheer, nadat de provincie het zoekgebied vergrootte.

150 mensen

'Wat denk je, deze boer is gek?' vraagt De Jong zich zo nu en dan vertwijfelend af, terwijl hij naar zijn passagier kijkt die op gepaste afstand achter in de bus zit. Met een vogelblad onder handbereik liet hij vorig jaar 150 mensen de resultaten van het weidevogelbeheer zien, waarna ze napraatten bij de buurman Sjoerd de Witte. Verschillende mensen, zoals gemeenteraadsleden, maar ook collega-boeren en leden van de Agrarische Jongeren Friesland.

Boeren zijn vaak sceptisch, erkent De Jong, die in maatschap met zijn vrouw Anneke en dochter Els boert. 'Ze vragen zich af of je met weidevogelbeheer goede bedrijfsresultaten kunt halen. Ook de jonge boeren waren terughoudend. Waarom had ik geen Triple-maaier? Ik was benieuwd hoe mijn verhaal landde. De volgende dag belden enkele ouders mij op. Zij wilden graag ook zien wat hier gebeurt.'

Koeien met toegevoegde waarde

De ondernemer heeft kameraden die tot de hoogstproductieve boeren van Friesland behoren, zegt hij even later vol trots op zijn terras met uitzicht op de weidende koeien van de buurman. Maar hij wil vooral koeien melken met toegevoegde waarde. 'Anders gaat het gebied naar zijn grootje.'

Dat betekent anders boeren, maar wel met mooie cijfers, stelt de melkveehouder. De gemiddelde melkproductie is 8.700 kilo met 4,60 procent vet en 3,70 procent eiwit. Hij melkt 15.000 kilo per hectare. Het ureumgehalte ligt op 18,6 milligram. 'Niet de hoogste productie, maar ze leveren wel dikke melk.'

Weide Weelde

En belangrijk: naast een vergoeding voor het agrarisch natuurbeheer een plusje op de melkprijs voor de levering voor het zuivelmerk Weide Weelde. Sinds 2017 levert De Jong de melk aan deze zuivellijn van NoorderlandMelk. Hiervoor krijgt hij 0,5 cent per kilo melk extra.

De koeien zijn bovendien 'veel gezonder' door de kruiden, ervaart de melkveehouder, wiens vrouw veearts is. 'Ze bouwen meer weerstand op. We zitten op een dierdagdosering van 0,7 per jaar.'

Duizenden insecten per dag

Ver van zijn bouwblok lopen zijn 175 koeien. De Jong deed ze op 27 maart al naar buiten. Op tijd, zodat zij de percelen al voor kunnen weiden. 'Weidegang betekent mest. Een weidevogel heeft duizenden insecten per dag nodig om groot te worden.' Ook strooide hij nog niet zo lang geleden 200 ton ruige mest uit, afkomstig van de potstal van zijn schapen en paarden.

Daarnaast legde de ondernemer, in sommige gevallen met zijn buren, vier plasdrasgebieden aan met pompen die per stuk 2.500 euro kosten. Hij kon er enkele aanschaffen uit het weidevogelfonds van Weide Weelde. 'Dat stimuleert om ermee te beginnen.'

Vogelvriendelijke oever

Het busje staat stil bij de oever van biologische melkveehouder Sjoerd de Witte in Dronrijp. Deze buurman legde een vogelvriendelijke oever aan door de sloot te verbreden. Ideaal voor de moderne veehouder, zegt De Witte een paar dagen later aan de telefoon.

'De sloot is makkelijk schoon te maken, nu deze zo breed is.' En niet het hele weiland is nu plasdras, maar een klein stukje. 'Voor de weidevogel is het een weelde. Vorig jaar stikte het van de vogels. Ze kunnen er makkelijk aan larven en slakken komen omdat de grond zachter is.'

De Witte helpt collega's die het weidevogelbeheer gaan oppakken. 'Het is een leerproces. Ze kijken nog wat vreemd tegen een plasdraspomp aan en vragen zich af wat ze ermee moeten. Soms zetten ze de pomp onder een boom, maar dat is niet zo handig. In de bomen zitten kraaien die de eieren uit het nest halen.'

Samenwerking staat voorop

Mozaïekregisseur Fré Vellinga van Natuerkoöperaasje Baarderadiel roemt de samenwerking tussen de boeren in het gebied. 'Het is niet ikke, ikke, ikke. Samenwerking staat voorop. Als de ene boer net even wat eerder of later maait, kan dat gevolgen hebben voor de broedresultaten op een perceel bij de ander.'

En de resultaten met onder andere uitgestelde maaidatum en voorweiden, mozaïekbeheer en plasras werpen hun vruchten af, stelt Vellinga. Van de 8.500 hectare van de natuurcoöperatie is 1.500 hectare (agrarisch) natuurbeheer, van licht tot zwaar. Per 100 hectare gaat het om 120 broedgevallen.

Vijftig plasdraspompen

Laatst telde de mozaïekregisseur op een klein perceel vijftien spannen kieviten, vijf spannen tureluurs en drie spannen grutto's. 'Daar liggen zoveel eieren, een onbevoegd persoon stapt daar zo in.'

Zorgen maakt hij zich wel over de droogte en predatie. Vijftig plasdraspompen zijn in het gebied aan het werk. 'De droogte is dramatisch. Predatoren gedragen zich agressief. Er is nauwelijks voedsel vanwege de droogte, mede omdat de muizenplaag voorbij is. De komende twee weken moet er echt regen komen. En de wind moet gaan draaien. Deze schrale noordoostenwind is fataal voor de kuikens.'

Toekomstplannen

Terug naar het terras van De Jong. Zijn zestienjarige zoon Ultsje ziet toekomst in verbreding van het bedrijf. Dat is een van de redenen waarom de ondernemer plannen heeft voor de bouw van een werktuigenloods met ontvangstruimte voor gasten, een investering van 300.000 euro, waarvan hij hoopt dat hij 50.000 euro subsidie van Leader krijgt. Mensen laten zien wat hij doet, dat levert hem veel energie op. Het anders boer zijn heeft hem rust gegeven.

'Ik laat mij niets meer wijsmaken. Ik ben ook kritischer geworden naar erfbetreders. Ik heb geleerd om goed naar de koeien te kijken en minder naar analyses. In de grasbalen moet je de zon ruiken. En de uitgestelde maaidata. Die geven rust, voor de vogel en de boer. Als het stil is, hoor je de grutto's op het erf. Een enorm kabaal. Dat is toch prachtig?'