Gelijkspanning in kas is toekomstmuziek

Gelijkspanning (DC, direct current) in de glastuinbouw kan verschillende voordelen hebben ten opzichte van de gangbare wisselspanning (AC, alternating current). Het zorgt voor een langere levensduur van armaturen, vergt minder koper doordat kabels met een kleinere diameter nodig zijn, de armaturen zijn bij toepassing op grote schaal goedkoper en individueel stuur- en dimbaar en het vraagt 3 tot 5 procent minder energie.

Dit zijn de uitkomsten uit succesvolle pilots bij bouvardiakweker Jaap Vreeken in Rijsenhout. Een rapport uit 2018 van adviesbureau Berenschot voor de Topsector Energie benadrukt ook de mogelijkheden voor gelijkspanning in de glastuinbouw. Toch lijkt de toepassing te stagneren. Hoe kan dat?

Demonstratieproject

Al in 2012 had Harry Stokman van Direct Current in Aalsmeer Vreeken overtuigd van de voordelen van gelijkspanning, wat leidde tot proeven met 48 armaturen in een van de kassen. Dat bood zulke goede vooruitzichten dat Vreeken in het bedrijf van 2 hectare dat hij had gehuurd van Stallingsbedrijf Glastuinbouw Nederland helemaal wilde overschakelen op gelijkspanning.

Samen met Direct Current en Stichting Gelijkspanning Nederland startte in 2015 het project Demonstratie Ontwikkeling Energie-infrastructuur DC.

Gegevensuitwisseling

Het doel was om in 2019 een werkend gelijkspanningsnet op te leveren, dat in combinatie met een warmtekrachtkoppeling en zonnepanelen 1,4 megawatt voor de 1.388 armaturen in de nieuwe kas zou kunnen leveren, maar dat is niet gehaald. De eerste tegenvaller was dat de dimbare SON-T-verlichting op gelijkspanning in de winter van 2016/2017 nog niet beschikbaar was. 'De uitwisseling van gegevens tussen de armaturen en het gelijkspanningsnet, nodig voor de aansturing en het waarborgen van de veiligheid, verliep niet goed', zegt Joris Arnoldy, inkoop- en projectmanager bij DC Systems. 'Daar hebben we nu een oplossing voor gevonden.'

Het bleek ook niet mogelijk om de zonnepanelen zonder meer aan te sluiten op een gelijkspanningsnet. 'Dat mag alleen met kWh-meters die voldoen aan de Nederlandse wetgeving en die zijn in de praktijk alleen verkrijgbaar voor wisselspanning. Daardoor moet de gelijkspanning uit de zonnepanelen eerst met aparte omvormers worden omgezet naar wisselspanning voordat energie gemeten kan worden. Dat leidt tot een verminderde efficiency en hogere kosten', zegt Pepijn van Willigenburg van Stichting Gelijkspanning.

Wel ontheffing

In december 2018 heeft netbeheerder Liander van de Autoriteit Consument en Markt (ACM) wel ontheffing gekregen voor een gelijkstroomnet op Lelystad Airport Businesspark. Dat betekent dat zij binnen die ontheffing als enige en alleen voor het project in Lelystad gebruik kan maken van een kWh-meter voor gelijkspanning.

Van Willigenburg is in gesprek met de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, ACM en het ministerie van Economische Zaken om zo'n ontheffing te krijgen voor andere gelijkspanningsprojecten.

Inkrimpen

Ook op bedrijfseconomisch vlak zat het niet mee: Vreeken heeft zijn bedrijf met 3 hectare moeten inkrimpen. In zijn oorspronkelijke bedrijf van 2 hectare gaat hij zich toeleggen op de teelt op potten. Dat gebeurt wel met gelijkstroom. 'We hebben 102 nieuwe lampen geïnstalleerd, die op de stroom van de zonnepanelen gaan draaien', zegt de kweker. 'We hopen alles in de zomer van 2020 compleet te hebben.'

Van Willigenburg is blij dat Vreeken doorgaat met de proef, die ook als demonstratie kan dienen voor andere telers. 'Maar het is wel jammer, want voor een proef op praktijkschaal zou je minimaal 500 tot 1.000 armaturen moeten hebben.'

Gelijkstroomrotonde

Stichting Gelijkspanning is wel in gesprek met Florensis Cut Flowers in Rijsenhout, die gelijkspanning wil gaan gebruiken voor hun koeling. Van Willigenburg ziet mogelijkheden in een zogenaamde gelijkstroomrotonde, ook wel microgrid genoemd, waarbij Florensis in de zomer lokaal opgewekte zonne-energie afneemt en Vreeken in de winter.

'Maar daarbij lopen we ook weer tegen allerlei belemmeringen aan, zoals de aansluitingscapaciteit in de gemeente Haarlemmermeer, de bestemmingsplannen voor het agrarische gebied en de kosten van het verzwaren van de netaansluitingen en onderstations. Terwijl we met zo'n gelijkspanningsnetwerk de overbelasting op het elektriciteitsnet kunnen verlichten.'

Optimistisch

De gelijkspanningsdeskundige blijft optimistisch over de toekomstmogelijkheden voor gelijkspanning. Volgens hem gaat het op poten zetten van een complexe verandering altijd gepaard met vallen en opstaan. 'Het gebruik van gelijkspanning in het Circl-project, het circulaire paviljoen van ABN Amro in Amsterdam, krijgt na een dergelijk leerproces nu gelukkig veel positieve aandacht.'