Bevelandse artisjokken groeien goed

Reportage Zeeland Peter Urbanus 12 jul 2019 om 10:41uur

Artisjokken telen is nieuw in Nederland, maar pompoenteler Paul van der Zweep uit het Zeeuwse Geersdijk heeft met zijn vrouw Annelies en hun zoons Cees-Jan en Menno in enkele jaren veel kennis opgedaan met dit gewas.

Achter het bedrijf van Paul van der Zweep in Geersdijk liggen enkele kleine percelen artisjokken. De kleurige bloemen staan te stoven in de middagzon. In 2012 vroeg een studievriend uit Wageningen hem of hij zou willen experimenteren met artisjokkenteelt. Het zuidwesten van Nederland kent namelijk de meeste zonuren en de grond is er goed.

De artisjok is oorspronkelijk afkomstig uit het gebied rondom de Middellandse Zee. 'Wij zijn altijd wel in voor een experiment en gingen dus aan de slag met twaalf verschillende variëteiten', vertelt Van der Zweep. 'Dat vonden we zo leuk dat we besloten ermee door te gaan.' Artisjokken zijn meerjarige planten. 'De planten hebben we nu een jaar of vier, vijf. Ik was benieuwd hoelang ze hier meegaan, voordat ze zijn uitgeput.'

De ondernemer teelt op kleine schaal meerdere rassen artisjokken. 'Ieder jaar kweken we nieuwe artisjokkenplantjes op in de onverwarmde tunnelkas, die we half mei buiten uitplanten. Zo komt er ieder jaar een veldje bij. Normaal gesproken bloeien artisjokken pas voor het eerst in het tweede jaar. Op dat moment zitten de eetbare knoppen er al vroeg in. Soms lukt dat ook al in het eerste jaar, maar dan zijn de knoppen pas in augustus en september groot.'

Ieder jaar kweken we nieuwe artisjokkenplantjes op in de onverwarmde tunnelkas

Paul van der Zweep, pompoen- en artisjokteler in Geersdijk

Vorstgevoelig

Op de Zeeuwse klei doen de artisjokken het goed, maar ze zijn gevoelig voor vorst. Twee jaar geleden verloor Van der Zweep alle veldjes, toen het een aantal dagen streng vroor. Tot een temperatuur van min 5 à 8 graden Celsius overleven artisjokken wel, maar dit keer viel de vorstperiode na een warme februari.

Zoals bij alle distelachtigen trekken de bloemen volop bijen, hommels en andere insecten aan. Van der Zweep denkt dat er buiten hem hooguit twee of drie andere artisjokkentelers in Nederland zijn. Hoewel artisjokken veel bladluizen aantrekken, vertrouwt hij voor de bestrijding daarvan vooral op lieveheersbeestjes en andere roofinsecten, zoals gaasvliegen, zweefvliegen, galmuggen en sluipwespen. Dat is ook weer goed tegen ongedierte op de andere gewassen.

De bloem van de artisjok bloeit wekenlang. © Peter Urbanus

Folie

Net als bij zijn pompoenen teelt de ondernemer de planten in biologisch afbreekbare folie. Daardoor warmt de grond in het voorjaar snel op, wordt vocht beter vastgehouden en groeit er minder onkruid in de rijen.

Van der Zweep is zelf pas sinds 2015 fulltime bezig met pompoenen op het landbouwbedrijf. Zijn vrouw Annelies runt al jaren in maatschap het akkerbouwbedrijf. Zelf was hij vooral actief in branche- en belangenorganisaties voor de land- en tuinbouw. Het gezin woonde in Reeuwijk, maar haar familie heeft al sinds 1920 het akkerbouwbedrijf in Geersdijk.

Pompoenen

Hun zoons Cees-Jan en Menno kweekten pompoenen en verkochten die langs de weg voor een extra zakcentje. De verkoop van verdubbelde ieder jaar. Agrimarkt ging hun pompoenen verkopen als streekproduct en ook restaurants in de omgeving nemen ze nu af. Ze verbouwen met De Pompoenwinkel nu op 3,5 hectare zo'n zeventig verschillende sier- en consumptiepompoenen. Daarnaast is Paul van der Zweep voorzitter van ZLTO-afdeling Noord-Beveland.

De tunnelkas is het domein van pompoenrassen. © Peter urbanus

80 procent van hun pompoenenteelt is bedoeld voor de sier. Albert Heijn en Groenrijk Middelburg zijn belangrijke afnemers van sierpompoenen. Bij de consumptiepompoenen ligt de nadruk op de oranje variëteiten en de flespompoen, maar ook de grijze pompoen is in opkomst. Verder noemt hij de rondini en spaghettipompoen. Het gare vruchtvlees is bij deze soorten een beetje sliertachtig en wordt aangeprezen als gezond alternatief voor gewone spaghetti.

Fleskalebassen

Door de jaren heen heeft de familie veel kennis opgedaan van de vele verschillende gewassen. Op verschillende percelen rondom het bedrijf groeien pompoenen. Andere soorten groeien in de tunnelkas bij het bedrijf. Zo heeft Van der Zweep in de kas verschillende soorten fleskalebassen staan die alleen 's nachts bloeien en gedurende slechts één nacht kunnen worden bevrucht via nachtvlinders. In de winkel bij het bedrijf liggen allerlei soorten sierpompoenen en kalebassen.

Gedroogde kalebassen zijn goed te bewerken en te beschilderen. Van der Zweep toont het skelet van een kalebas. De zachte delen zijn verteerd of opgedroogd, waarna het houten skelet is gelakt en als siervoorwerp boven de toonbank hangt. 'In Afrika en Zuid-Amerika maken ze gebruiksvoorwerpen zoals schalen, maar ook muziekinstrumenten uit kalebassen', zegt hij. 'Ze zijn daar stevig genoeg voor. De kalebassen verkopen we via de website. Het materiaal is licht genoeg om te kunnen versturen.'

Van oudsher geneeskrachtige plant

De artisjok is een plant uit de composietenfamilie. De meeste artisjokken in Nederlandse winkels zijn afkomstig uit Frankrijk. Meestal zijn ze ingemaakt of in blik, op water of olie. De onderste gedeelten van de vlezige schutbladen en het hart van de bloemknop van de artisjok zijn eetbaar, zolang de bloem gesloten is. Verse artisjokken moeten twintig tot dertig minuten worden gekookt. Al in de oudheid werden geneeskrachtige eigenschappen toegekend aan de artisjok. Ze bevatten naast vitaminen, mineralen en vezels veel antioxidanten. Ze zouden ook goed zijn voor de spijsvertering en leverfunctie en werden vroeger gebruikt om het gehalte aan ongezond cholesterol te verlagen. Artisjokteler Paul van der Zweep uit Geersdijk verkoopt de knoppen en bloemen ook aan huis. Hij knipt ze pas af op moment dat klanten zich melden, want anders liggen de planten alleen maar te verdrogen, zegt hij. 'Hoe verser, hoe lekkerder.'