Vrees voor wildgroei en schade aan bodem

De honderden plannen voor de aanleg van zonneparken dwingen betrokken partijen om een standpunt in te nemen. Nederland telt nu 55 zonneparken met een vermogen van meer dan 1 megawatt. Die liggen zowel op de grond als op grote daken. Hiervoor zijn al snel duizenden zonnepanelen nodig. Voor zo'n vierhonderd locaties liggen er plannen voor dergelijke installaties.

Landbouwgrond zou de laatste optie moeten zijn voor de aanleg van zonneparken, stellen LTO Nederland, minister Eric Wiebes (EZ) en milieu- en landschapsorganisaties. Zij huldigen het standpunt dat daken van bedrijven en woningen en zogenoemde restgronden eerst moeten worden benut.

Behoefte aan landbouwgrond

Desondanks is er bij ontwikkelaars een toenemende behoefte aan landbouwgrond. Dit voedt onder tegenstanders de angst voor een ongebreidelde wildgroei van zonne-installaties. In de Roadmap Zonne-energie van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland en Topsector Energie staat dat er voor de opwekking van zonne-energie op termijn maximaal 2 procent van het landbouwareaal beschikbaar komt.

Dat is te weinig, stellen grote projectontwikkelaars en deskundigen die het noodzakelijk vinden dat er in de energietransitie snel grote stappen worden gezet. Donderdag werd tijdens de conferentie The Solar Future in Utrecht een onderzoek gepresenteerd dat claimt dat 10 procent van de Nederlandse landbouwgrond moet worden omgezet in zonneparken.

Weerstand

Boerenorganisaties zijn hier fel tegen. In de laatste decennia knaagden infrastructurele projecten, bedrijventerreinen en verstedelijking al flink aan het landbouwareaal. Tussen 1950 en 2016 is op die manier 550.000 hectare cultuurgrond aan de landbouw onttrokken. De dadendrang van de ontwikkelaars kan ertoe leiden dat de energietransitie opnieuw 180.000 hectare van de voedselproductie opslokt.

De afgelopen jaren werden de installaties vooral aangelegd op voormalige vuilstorten, braakliggende industrie- en woningbouwterreinen, dijken en restgronden. Ook op daken van woningen, parkeergarages en bedrijven groeit het aantal zonnepanelen. Maar al deze inspanningen zijn volgens projectontwikkelaars en deskundigen onvoldoende om de doelen van de energietransitie voor 2050 te halen.

• Lees ook het interview met Rona Uitentuis, provinciaal voorzitter van LTO Noord in Noord-Holland: 'Goede grond niet opgeven'

Veilige daken

Daken zijn geschikt om in het energieverbruik van een bedrijf of huishouden te voorzien, maar niet om de transitie voor hun rekening te nemen, stellen de ontwikkelaars. 'De constructie van veel bedrijfsgebouwen is er vaak niet op berekend om de extra last te dragen', zegt Hakan Yildirim van Tomorrow Energy.

'Die zonnepanelen moeten wel veilig kunnen worden geïnstalleerd, want ze moeten stevige stormen kunnen doorstaan. Je wil niet dat iemand een zonnepaneel op zijn hoofd krijgt', vervolgt hij.

Ook speelt het onderhoud van het dak bij zonneparken op daken een rol. Het dakleer moet even lang meegaan als de zonnepanelen. 'Je wilt niet dat je de panelen tussentijds moet weghalen om het dakleer te kunnen vervangen.'

'Voldoende daken'

Dat Nederland met zonnepanelen op daken 'Parijs' niet zal halen, wordt betwist door milieuclubs als Urgenda. Zij claimen dat er in Nederland voldoende geschikte daken zijn te vinden om twee keer in de totale elektriciteitsbehoefte te voorzien. Van dat oppervlak is nog maar 1 procent in gebruik.

Er is ook discussie over het dubbelgebruik van de grond onder zonneparken en de effecten op de kwaliteit van de bodem. Het dubbelgebruik beperkt zich nog tot enkele experimentele projecten. Resultaten over een lange termijn zijn nog niet bekend, moest minister Eric Wiebes (EZK) onlangs erkennen. Ook over hoe weidevogels reageren op de panelen is niets bekend.

• Lees ook: Lang niet alle grond geschikt voor zonneparken

Brandbrief

Brochures van zonneparken tonen vaak fleurige foto's met veel bloemen rond de panelen. In de praktijk valt dat volgens de Vereniging Nederlands Cultuurlandschap vaak vies tegen. Voorzitter Jaap Dirkmaat schreef begin deze maand een brandbrief aan Wiebes en minister Carola Schouten (LNV). Hierin hekelde hij onder meer het versnipperde beleid inzake zonneparken.

'Door heel het land worden boeren, maar ook natuurorganisaties gevraagd zonneparken toe te staan op hun land. Dan liggen de eerste parken in het natuurnetwerk of in ecologische verbindingszones, direct grenzend aan natuurreservaten. Nota bene de laatste plekken waar ze zouden moeten liggen', aldus Dirkmaat in zijn brief.

'Verontrustende resultaten'

Dirkmaat noemt de resultaten van de tot dusver gedane studies naar de effecten van zonneparken 'zeer verontrustend'. De landschapsbewaker vindt dat het voorzorgsbeginsel zou moeten gelden bij de aanleg van zonneparken. 'Eerst moet er gedegen onderzoek worden gedaan naar de gevolgen, alvorens op grote schaal zonneparken worden aangelegd.'

Hij vervolgt: 'De logica wil dat de bodem ernstige schade oploopt als er geen licht, water en humus op delen van die bodem komen. De schade kan dus onevenredig groot zijn. Dit noodzaakt de keuze om pas als laatste redmiddel landbouwgronden voor zonneparken aan te wenden.'

Naast protest investeert burger ook in zonneparken
In het hele land komen omwonenden in verweer zodra er plannen worden ontvouwd voor de aanleg van een zonnepark. Ontwikkelaars doen er dan ook alles aan om de projecten op een mooie en verantwoorde wijze in het landschap te passen. Tegenover de protesten staan ook de burgers die willen meeliften met de energietransitie. Investeren is laagdrempelig, vaak kan het al vanaf 25 euro, en het rendement is met 3 tot 4 procent aantrekkelijker dan op een spaarrekening. Solarfields wist zo voor een project in Franeker binnen een halve dag 100.000 euro op te halen bij omwonenden. In Apeldoorn leverde een crowdfundingcampagne voor een zonnepark zonder veel moeite 120.000 euro op.